25 maja br. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał ważny wyrok o sygn. C-114/22, dotyczący spójności przepisów polskiej ustawy VAT z Dyrektywą Rady 2006/112/WE (Dyrektywą VAT).

W wyroku została rozstrzygnięta kwestia dotycząca art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. c) ustawy VAT. Przedmiotowy przepis uniemożliwia odliczenie podatku naliczonego z faktur, z których wynika, że czynności w ramach transakcji są sprzeczne z ustawą i ich celem jest obejście jej przepisów. Jednakże, przepis odnosi się w tym kontekście do art. 58 (dot. nieważności bezwzględnej) i art. 83 (dot. pozornej czynności) kodeksu cywilnego.

Podstawa pytania prejudycjalnego

Przedmiotem sporu podatnika z polskim organem podatkowym była sprawa dotycząca nie uznania prawa do odliczenia VAT naliczonego z faktury dokumentującej zakup znaków towarowych na podstawie art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. c) ustawy VAT. Na tej podstawie została utrzymana w mocy decyzja przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej (DIAS) w Warszawie w dniu 11 października 2018 r., który uznał, że przedmiotowa sprzedaż znaków towarowych była czynnością pozorną w rozumieniu art. 83 kodeksu cywilnego. Spółka zaskarżyła przedmiotową decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA) w Warszawie, który rozstrzygnięciem w dniu 29 maja 2019 r. uchylił niniejszą decyzję ze względu na brak wykazania pozornego charakteru spornej transakcji przez organ podatkowy.

Od niniejszego wyroku DIAS wniósł skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA). NSA mając wątpliwość co do zbieżności zastosowania art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. c) ustawy VAT z dyrektywą VAT, zwrócił się z pytaniem prejudycjalnym do TSUE. Sąd zapytał się, czy art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. c) ustawy o VAT jest sprzeczny z unijną dyrektywą VAT i wynikającymi z niej zasadami neutralności oraz proporcjonalności podatku.

Dyrektywa a polska ustawa VAT

TSUE wskazał, że regulacje Dyrektywy w świetle zasad neutralności i proporcjonalności stoją na przeszkodzie przepisom krajowym, ponieważ na ich mocy polski podatnik nie ma możliwości odliczenia podatku VAT naliczonego ze względu na fakt, że opodatkowana transakcja jest uważana za pozorną i nieważną na gruncie polskiego prawa cywilnego. Co więcej, TSUE podkreślił, że na gruncie cywilistycznym, dana czynność jest nieważna:

• bez konieczności wykazania spełnionych odpowiednich przesłanek w świetle prawa wspólnotowego;
• jeżeli transakcja faktycznie miała miejsce to wówczas jest ona wynikiem oszustwa na gruncie VAT lub nadużyciem tego prawa.

Ocena dowodów w praktyce

Twierdzenie przez organy podatkowe i sądy administracyjne, że transakcja jest pozorna i nieważna na gruncie cywilistycznym, nie jest wystarczające do odmówienia prawa podatnikowi do odliczenia podatku VAT naliczonego. Wskazane jest bowiem udowodnienie, że przeprowadzona transakcja jest wynikiem oszustwa bądź nadużyciem prawa. Wobec tego, podatnik jest zobowiązany do przedstawienia przed organami/sądami obiektywnych dowodów w sprawie. Wydany wyrok przez TSUE może stanowić podstawę do wznowienia postępowania podatkowego lub sądowo-administracyjnego w rozstrzygnięciach, na podstawie których odmówiono prawa do odliczenia VAT naliczonego ze względu na nieważność transakcji.

Źródła: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:62022CJ0114