W dniu 26 czerwca 2017 r. mija termin na implementację Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (…). Obecnie trwają prace nad nowelizacją ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej jako ustawa o p.p.p.f.t.). Procedowany projekt implementuje do polskiego porządku prawnego szereg nowości, które w istotny sposób zmieniają dotychczasowy system przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
Zmiany instytucji zobowiązanych do rejestrowania transakcji
Instytucjami zobowiązanymi w rozumieniu Ustawy o p.p.p.f.t staną się przedsiębiorcy, którzy zajmują się:
- tworzeniem spółek i innych osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej oraz trustów,
- działaniem w charakterze dyrektora lub sekretarza spółki, wspólnika spółki osobowej lub organizowanie dla innej osoby możliwości działania w charakterze tych osób,
- oferowaniem tzw. biur wirtualnych,
- działaniem w charakterze powiernika trustu, który powstał w drodze czynności prawnej, lub podobnego porozumienia prawnego lub organizowanie dla innej osoby możliwości działania w takim charakterze,
- działaniem w charakterze osoby wykonującej prawa z akcji lub udziałów na rzecz innej osoby lub organizowaniu dla innej osoby możliwości takiego działania.
Warto zwrócić uwagę, że proponowana w projekcie redakcja przepisu wskazuje, że za instytucję zobowiązaną w rozumieniu ustawy mogą zostać uznane osoby zatrudnione na podstawie kontraktów menedżerskich, jako przedsiębiorcy świadczący usługi polegające na zarządzaniu. Użyte jednak sformułowanie „w charakterze dyrektora lub sekretarza spółki” budzi wiele wątpliwości, zważywszy że zostało zaczerpnięte z systemu anglosaskiego w formie tłumaczenia dosłownego, zamiast użycia ewentualnego polskiego odpowiednika. Należy oczekiwać, że w toku dalszych prac legislacyjnych wprowadzone zostaną zmiany porządkujące, które usuną przynajmniej część wątpliwości interpretacyjnych.
Katalog instytucji obowiązanych zostanie również rozszerzony na podmioty zajmujące się wymianą walut wirtualnych. Mogą jednak wystąpić trudności interpretacyjne przy ustalaniu znaczenia „waluta wirtualna”, poprzez błąd logiczny w definicji tego pojęcia (idem per idem). Definicja jednak wskazuje, czym waluta wirtualna nie jest – prawnym środkiem płatniczym ani pieniądzem elektronicznym, ani też instrumentem finansowym. Z obowiązków określonych Ustawą o p.p.p.f.t. zwolnieni zostaną przedsiębiorcy zajmujący się wymianą walut wirtualnych wykorzystywanych jedynie w grach komputerowych.
Ponadto zmianie ulegną progi dla stowarzyszeń rejestrowych oraz przedsiębiorców przyjmujących płatność w gotówce (z równowartości 15.000 euro do równowartości 10.000 euro). W przypadku przedsiębiorców, podstawą uzyskania statusu instytucji zobowiązanej będzie również dokonanie płatności w gotówce przewyższającej 10.000 euro. W praktyce, zważywszy na konsekwencje podatkowe regulowania należności bez pośrednictwa rachunku bankowego pomiędzy przedsiębiorcami, przepis znajdzie zastosowanie najpewniej jedynie w odniesieniu do przedsiębiorców przyjmujących płatność w gotówce od osób fizycznych, niedziałających jako przedsiębiorcy lub nabywających od takich osób towary za gotówkę (np. w przypadku kupna/sprzedaży samochodu za gotówkę).
Statusu instytucji obowiązanych zostaną pozbawieni przedsiębiorcy prowadzący domy aukcyjne, antykwariaty, działalność faktoringową, działalność w zakresie obrotu metalami lub kamieniami szlachetnym i półszlachetnymi, sprzedaż komisową.
Zmiany w definicjach ustawowych
Projekt wprowadza szereg zmian porządkujących, które usuną część problemów interpretacyjnych związanych z dotychczasową ustawą. Przede wszystkim na uwagę zasługuje wprowadzenie definicji klienta oraz znaczne rozszerzenie i uproszczenie definicji transakcji.
Klientem w rozumieniu procedowanego projektu ustawy będzie osoba fizyczna, osoba prawna, lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, na rzecz której instytucja obowiązana świadczy usługi lub wykonuje czynności wchodzące w zakres prowadzonej działalności zawodowej. W szczególności dotyczyć to będzie osób fizycznych, prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, z którymi instytucje obowiązane nawiązują stosunki gospodarcze albo przeprowadzają transakcję okazjonalną.
Transakcja została natomiast zdefiniowana jako czynność prawna lub faktyczna przenosząca lub dokonywana w celu przeniesienia własności lub posiadania wartości majątkowych. Przy czym wartości materialne zostały w projekcie ujęte szeroko i należy przez to pojęcie rozumieć nieruchomości i rzeczy ruchome, środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe i wartości dewizowe, a także, jak ujmuje to projekt „materialne i niematerialne prawa majątkowe”. Dotychczasowa doktryna prawa nie zna dychotomicznego podziału na prawa majątkowe materialne i niematerialne. Trudno zatem nadać treść temu sformułowaniu. Autorom projektu mogło chodzić o prawa majątkowe do dóbr materialnych i niematerialnych, jednak byłoby to sprzeczne z definicją transakcji. Nie sposób bowiem przenieść „własności” lub tym bardziej „posiadania” prawa.
W kolejnej części artykułu omówione zostaną nowe regulacje dotyczące weryfikacji informacji o kliencie i osobach z nim związanych oraz publicznego rejestru beneficjentów rzeczywistych.
