Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) 15 października 2020 r. wydał wyrok (sygn. C-335/19), który niewątpliwie ucieszy niejednego polskiego podatnika VAT. Trybunał orzekł, że niezgodne z prawem UE są polskie przepisy, które uzależniają prawo do skorzystania z tzw. „ulgi na złe długi” od warunku, by w dniu dostawy towaru lub świadczenia usług, a także w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej mającej na celu skorzystanie z tej ulgi dłużnik był zarejestrowany jako podatnik VAT i nie był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, zaś wierzyciel był w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej nadal zarejestrowany jako podatnik VAT.

Ulga na złe długi

Polska ustawa o VAT zawiera regulacje zezwalającą podatnikowi, który nie otrzymał zapłaty z tytułu dokonanej dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju, na obniżenie pierwotnie wykazanej kwoty podatku należnego, o ile nieściągalność wierzytelności została uprawdopodobniona (tzw. ulga na złe długi).

Jednak krajowy ustawodawca możliwość skorzystania z „ulgi na złe długi” uzależnił od spełnienia szeregu dodatkowych warunków. Między innymi wymagane jest, aby dłużnik nie był w trakcie postępowania upadłościowego ani w trakcie likwidacji oraz aby zarówno wierzyciel, jak i dłużnik byli zarejestrowanymi podatnikami VAT. Te właśnie warunki były przedmiotem omawianego wyroku TSUE.

Wyrok TSUE sygn. C-335/19

Sprawa dotyczyła polskiej spółki będącej czynnym podatnikiem VAT, która wystawiła na rzecz jednego ze swoich kontrahentów fakturę VAT z tytułu wykonanych usług doradztwa podatkowego. W chwili świadczenia usług kontrahent ten był zarejestrowany jako podatnik VAT i nie był w trakcie postępowania upadłościowego, został jednak postawiony w stan likwidacji w okresie 150 dni od upływu terminu zapłaty.

W pierwszej kolejności spółka zwróciła się do Ministra Finansów z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej w celu ustalenia czy pomimo postawienia kontrahenta w stan likwidacji po wykonaniu danych usług, będzie mogła skorzystać z obniżenia podstawy opodatkowania VAT z uwagi na niewywiązanie się z płatności wierzytelności wynikającej z wystawionej faktury. Minister Finansów w interpretacji podatkowej orzekł, iż spółka nie może skorzystać z „ulgi na złe długi. W ocenie Ministra Finansów brak spełnienia któregokolwiek z warunków nałożonych przez krajowego ustawodawcę pozbawia podatnika prawa do skorzystania z ulgi na złe długi, a przepisy unijne przyznają podatnikom prawo do skorzystania z ulgi na złe długi po spełnieniu warunków określonych przez poszczególne państwa członkowskie. Spółka nie zgodziła się ze stanowiskiem Ministra Finansów i złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który orzekł, iż kwestionowane przepisy ustawy o VAT nie naruszają wymogów wynikających z prawa Unii. Spółka nie dała za wygraną i sprawa trafiła przed Naczelny Sąd Administracyjny, który zawiesił postępowanie i zwrócił się do TSUE z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

• Czy przepisy dyrektywy 2006/112 – w szczególności art. 90 ust. 2 tej dyrektywy – przy uwzględnieniu zasad neutralności podatkowej i proporcjonalności, zezwalają na wprowadzenie w prawie krajowym ograniczenia możliwości obniżenia podstawy opodatkowania w razie częściowego lub zupełnego niewywiązania się z płatności ze względu na określony status podatkowy dłużnika i wierzyciela?
• W szczególności czy prawo unijne nie stoi na przeszkodzie ustanowieniu w prawie krajowym regulacji dopuszczającej możliwość skorzystania z »ulgi na złe długi«, pod warunkiem że w dacie wykonania usługi/dostawy towarów oraz w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej w celu skorzystania z tej ulgi:
  – dłużnik nie jest w trakcie postępowania upadłościowego albo w likwidacji,
  – wierzyciel i dłużnik są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni?

Odpowiadając na zadane pytania TSUE orzekł, iż art. 90 dyrektywy 2006/112 należy interpretować w ten sposób, iż stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym, które uzależniają obniżenie podstawy opodatkowania VAT od warunku, by w dniu dostawy towaru lub świadczenia usług, a także w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej mającej na celu skorzystanie z tego obniżenia dłużnik był zarejestrowany jako podatnik VAT i nie był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, zaś wierzyciel w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty  deklaracji podatkowej był nadal zarejestrowany jako podatnik VAT.

Znaczenie wyroku w praktyce

Omawiany wyrok stanowi podstawę do skorzystania z „ulgi na złe długi” przez podatników, których kontrahenci znaleźli się w stanie upadłości lub likwidacji, a także przez podatników, których kontrahenci w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej mającej na celu skorzystanie z ulgi nie byli już zarejestrowani jako podatnicy VAT.

W przypadku, gdy polski podatnik chce skorzystać z „ulgi na złe długi”, a nie spełnia jedynie wymienionych powyżej przepisów krajowych, może powoływać się przed sądami krajowymi w sporze z organami podatkowymi bezpośrednio na przepis art. 90 ust. 1 Dyrektywy 2006/112. Krajowy Sąd rozpatrujący sprawę, będzie zobowiązany do pominięcia niezgodnych z Dyrektywą 2006/112 przepisów polskiej ustawy o VAT.

Szczególnie w czasach pandemii oraz ogólnoświatowych problemów gospodarczych taka możliwość może być nieoceniona dla bardzo wielu podatników.

Warto również podkreślić, że omawiany wyrok ma zastosowanie także do zdarzeń przeszłych i daje możliwość wznowienia zakończonych już postępowań podatkowych. W takim przypadku trzeba jednak pamiętać, że wznowienie postępowania może nastąpić tylko na żądanie strony wniesione w terminie miesiąca od dnia publikacji sentencji orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym UE.

Źródło:
Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2020 r. poz. 106)
Dyrektywa 2006/112/WE Rady z dnia 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej

Marcin Szczerbiński

Senior Tax Consultant

Skontaktuj się z nami