Zgodnie z obowiązującą praktyką, podmioty, które świadczą usługi budowlane i budowlano-montażowe co do zasady w umowach z inwestorami ustalają szczegółowy harmonogram prac (podzielony na poszczególne etapy). Zazwyczaj każdy taki etap kończyć się sporządzeniem protokołu zdawczo – odbiorczego, który w przypadku braku zastrzeżeń inwestor podpisuje. W konsekwencji, zakończenie danego etapu prac oznacza, że usługa jest wykonana wraz z podpisaniem końcowego protokołu odbioru robót i usługodawca może wystawić fakturę za wykonane usługi. Powstaje jednak wątpliwość kiedy w ww. sytuacji powstaje obowiązek podatkowy w VAT?

Moment powstawania obowiązku podatkowego w VAT

W ostatnim czasie Naczelny Sąd Administracyjny wydał wyrok w którym wskazał, że w przypadku usług budowlanych lub budowlano – montażowych obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 3 ustawy o VAT, a więc z chwilą wystawienia faktury, nie później niż 30 dnia od wykonania tych usług. NSA wskazał, że o momencie powstania obowiązku podatkowego w VAT decydują bowiem obiektywne, a nie subiektywne, przesłanki wykonania robót budowlanych.

W przywołanym wyroku NSA wyjaśnił, że wprawdzie ustawodawca nie określił kiedy można mówić o wykonaniu tego typu usług, ale nie ma też uzasadnienia, by moment wykonania usług budowlanych utożsamiać z podpisaniem protokołu zdawczo – odbiorczego. W dotychczasowym orzecznictwie NSA podkreśla się, że protokół zdawczo – odbiorczy, czy protokół odbioru końcowego potwierdza fakt wykonania usługi i stanowi podstawę do rozliczenia finansowego między stronami, nie przesądza jednak o terminie i zakresie wykonania robót. Brak protokołu zdawczo – odbiorczego w chwili wykonania usługi budowlanej nie świadczy o tym, że nie doszło w ogóle lub w konkretnej dacie do wykonania usługi. Protokół zdawczo – odbiorczy nie jest więc dowodem konstytutywnym. (m.in.: wyrok NSA z 7 lutego 2017 r. sygn. akt I FSK 840/15). Wykonanie ww. usług może więc być wykazywane wszelkimi środkami dowodowymi. Zdaniem NSA uzależnienie powstania obowiązku podatkowego w przypadku usług budowlanych, czy budowlanych od podpisania protokołu zdawczo – odbiorczego i to bez zastrzeżeń, miałoby charakter prawotwórczy i wprowadzałoby przesłankę formalną nieprzewidzianą przez przepisy podatkowe. W konsekwencji, takie działanie mogłoby też spowodować przesunięcie powstania obowiązku podatkowego na czas bardzo niepewny. Często bowiem w praktyce zdarzają się sytuacje odmowy podpisania protokołu odbioru nawet w przypadku niewielkich usterek. W powołanym wyżej orzecznictwie moment wykonania tego typu usługi umiejscawia się przed momentem podpisania protokołu zdawczo – odbiorczego, uznając go jako dokument, który jedynie potwierdza wykonanie usługi, a nie decyduje o dacie jego wykonania.

Przywołany wyrok jest kolejnym, niekorzystnym dla podatników orzeczeniem sądu administracyjnego. Jednocześnie, należy wskazać, że stanowisko sądów jest spójne z aktualną linią interpretacyjną wykształconą przez organy podatkowe.

Minister Finansów w interpretacji ogólnej wyjaśnił bowiem, jak należy rozumieć moment powstania obowiązku podatkowego dla usług budowlanych lub budowlano – montażowych. Jednocześnie, w ww. interpretacji Minister Finansów wskazał, że decydujące znaczenie dla prawidłowego określenia momentu powstania obowiązku podatkowego ma data wykonania usługi lub data/termin wystawienia faktury, które są jednak determinowane przez datę wykonania usługi, a nie moment spełnienia formalności cywilnoprawnej, jaką jest podpisanie protokołu zdawczo – odbiorczego.

[1] Wyrok NSA w Warszawie z dnia 28 kwietnia 2017 r. (sygn. akt. I FSK 1811/15)
[2] Interpretacja ogólna Ministra Finansów z dnia 1 kwietnia 2016 r., (sygn. PT3.8101.41.2015.AEW.2016.AMT. 141)

Piotr Zajac

Managing Director

Skontaktuj się z nami