UZYSKAJ BEZPŁATNY DOSTĘP DO
Otrzymuj nasze artykuły, opinie, porady, aktualności branżowe, aktualności ze stron lokalnych, ebooki, informacje o najnowszych wydarzeniach i jeszcze więcej, bezpośrednio na swoją skrzynkę pocztową.
Sprawdź sekcję Newsroom i zobacz co zawiera!
Prześlemy Ci tylko istotne informacje, które naszym zdaniem mogą Cię zainteresować i będziemy traktować Twoje dane osobowe zgodnie z naszą polityką prywatności i oświadczeniem RODO.
Nie możesz zasubskrybować? Wypróbuj tę stronę.
Wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w sprawach Kolin z dnia 22 października 2024 r. (C-652/22) oraz Qingdao Sifang z dnia 13 marca 2025 r. (C-266/22) wywołały duże poruszenie wśród wykonawców działających na rynku zamówień publicznych. Orzeczenia te mają szczególne znaczenie dla państw trzecich na rynku zamówień publicznych, gdyż wyznaczają granice uczestnictwa podmiotów z krajów, które nie zawarły z Unią Europejską umowy międzynarodowej gwarantującej równy i wzajemny dostęp do tego rynku.
W postępowaniu przetargowym na budowę infrastruktury kolejowej w Chorwacji spółka HŽ Infrastruktura d.o.o. ogłosiła przetarg na realizację tego projektu. Turecka firma Kolin Inşaat Turizm Sanayi ve Ticaret AȘ, złożyła ofertę, która została odrzucona na rzecz konsorcjum firm Strabag AG, Strabag d.o.o. i Strabag Rail a.s. Kolin zakwestionował tę decyzję, argumentując, że doszło do naruszenia zasady równego traktowania, ponieważ zwycięski oferent miał możliwość znacznego uzupełnienia i wyjaśnienia swojej oferty po upływie terminu składania ofert.
Sprawa trafiła do Visoki upravni sud (Wysokiego Sądu Administracyjnego w Chorwacji), który zwrócił się do TSUE z pytaniami prejudycjalnymi dotyczącymi interpretacji dyrektywy 2014/25/UE w kontekście możliwości powoływania się przez przedsiębiorstwa z państw trzecich na rynku zamówień publicznych na zasadę równego traktowania w postępowaniach organizowanych w państwach członkowskich UE.
3 kwietnia 2020 roku Autoritatea pentru Reformă Feroviară (ARF) w Rumunii ogłosiła przetarg publiczny na zakup 20 nowych elektrycznych zespołów trakcyjnych oraz świadczenie usług ich utrzymania i naprawy. Do przetargu przystąpiły dwa podmioty: konsorcjum CRRC Qingdao Sifang Co., Ltd. (spółka chińska) i Astra Vagoane Călători SA (spółka rumuńska) oraz Alstom Ferroviaria SpA.
W dniu 19 kwietnia 2021 r. oferta konsorcjum została odrzucona z powodu nowelizacji rumuńskiego prawa, która weszła w życie 5 kwietnia 2021 r. i ograniczyła definicję „operatora gospodarczego” w sposób wykluczający podmioty z państw spoza Unii Europejskiej, niebędących sygnatariuszami odpowiednich umów międzynarodowych. W rezultacie chińska spółka CRRC Qingdao Sifang Co., Ltd. została uznana za niekwalifikującą się do udziału w przetargu, choć państwa trzecie na rynku zamówień publicznych mogą – w określonych warunkach – powoływać się na zasadę równego traktowania. Konsorcjum zakwestionowało taką interpretację, wskazując na naruszenie zasad pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań. Sprawa trafiła do Curtea de Apel București (Sądu Apelacyjnego w Bukareszcie), który zadał TSUE pytania prejudycjalne dotyczące zgodności takich zmian legislacyjnych z zasadami równego traktowania, przejrzystości i proporcjonalności (dyrektywa 2014/24/UE).
Do tej pory, wykonawcy z państw trzecich na rynku zamówień publicznych, którzy nie zawarli umowy z UE, mogli brać udział w procedurach przetargowych na rynku krajowym bez większych trudności. Wyrok TSUE w sprawie Kolin wskazał jednak, że podmioty te nie mogą uczestniczyć w postępowaniach na takich samych zasadach jak wykonawcy z państw członkowskich UE czy państw, które zawarły odpowiednią umowę międzynarodową z UE. W szczególności, wykonawcy z państw trzecich nie korzystają z praw i gwarancji wynikających z prawa UE, a ich udział w procedurze przetargowej zależy od wyraźnej zgody zamawiającego.
Zgodnie z wyrokiem TSUE, brak zgody na udział podmiotów z państw trzecich na rynku zamówień publicznych jest domniemany – to oznacza, że milczenie zamawiającego w tej kwestii skutkuje automatycznym wykluczeniem takich wykonawców z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Zamawiający mogą jednak wyrazić zgodę na udział podmiotów z państw trzecich, określając w dokumentacji zamówienia specjalne warunki, różniące się od zasad stosowanych wobec wykonawców z Unii Europejskiej. Jak wskazano w pkt 63 wyroki TSUE w sprawie Kolin (C-652/22) i Qingdao Sifang (C-266/22), warunki te powinny odzwierciedlać obiektywną różnicę sytuacji prawnej wykonawców z państw trzecich w porównaniu do wykonawców z UE oraz z państw, które zawarły z UE odpowiednią umowę. Zasady te powinny opierać się na zasadzie pewności prawa oraz ochronie uzasadnionych oczekiwań. Jednocześnie nie mogą zrównywać pozycji wykonawcy z państw trzecich z wykonawcami z państwa UE lub z państw będących stroną umów międzynarodowych, np. takich jak porozumienie GPA.
Zgodnie z orzeczeniami TSUE, wykonawcy z państw trzecich na rynku zamówień publicznych nie mogą powoływać się na przepisy prawa unijnego, takie jak zasady równego traktowania, niedyskryminacji czy przejrzystości, które zostały określone w Dyrektywie 2014/24/UE. TSUE zaznaczył, że przepisy unijne dotyczące zamówień publicznych – w tym zasady dotyczące przejrzystości i proporcjonalności – nie mają zastosowania do wykonawców z państw trzecich, które nie zawarły odpowiednich umów z UE.
Oznacza to również, że niedopuszczalne jest stosowanie wobec takich wykonawców przepisów krajowych implementujących dyrektywy unijne w zakresie zamówień publicznych (pkt 67 wyroku TSUE w sprawie Kolin (C-652/22)).
Ewentualne odwołania wniesione przez wykonawców z państw trzecich mogą być zatem rozpatrywane wyłącznie na podstawie przepisów prawa krajowego – o ile takie procedury są w danym systemie prawnym przewidziane.
Zgodnie z komentowanymi orzeczeniami, państwa trzecie na rynku zamówień publicznych, które nie zawarły z UE umowy międzynarodowej gwarantującej równy i wzajemny dostęp do zamówień publicznych, nie mogą być regulowane samodzielnie przez państwa członkowskie w aktach generalnych i abstrakcyjnych. TSUE orzekł, że takie regulacje stanowiłyby ingerencję we wspólną politykę handlową, która leży w kompetencji wyłącznej Unii Europejskiej (art. 3 ust. 1 lit. e TFUE). W tym zakresie państwa członkowskie uprawnione są do przyjmowania aktów generalnych tylko z upoważnienia Unii lub w celu wykonania aktów generalnych przyjętych przez Unię (art. 2 ust. 1 TFUE). Przepisy przyjęte przez państwa członkowskie niezgodnie z tymi zasadami nie mogą być stosowane.
Według większości ekspertów ustawodawca powinien rozważyć nowelizację Prawa Zamówień Publicznych (PZP), aby dostosować krajowe przepisy do orzeczeń Trybunału. W szczególności należałoby wprowadzić domniemanie braku zgody na udział wykonawców z państw trzecich na rynku zamówień publicznych w postępowaniach przetargowych. Nowe przepisy mogłyby również przewidywać możliwość ustalenia przez zamawiających mniej korzystnych warunków dla wykonawców z państw trzecich, co odzwierciedliłoby różnicę pomiędzy sytuacją wykonawców z UE a podmiotami spoza Unii. Wskazuje się, że takie rozwiązanie jest jedynym, które nie narusza zasad dotyczących wyłącznych kompetencji Unii Europejskiej. . Warto zauważyć, że w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów zatwierdzono projekt nowelizacji PZP w odniesieniu do komentowanych wyroków (nr UC88). Prace legislacyjne mają być prowadzone w II kwartale 2025 r.
W naszej ocenie mogą pojawiać się jednak wątpliwości co do wprowadzania jakichkolwiek przepisów w prawie krajowym, które regulują sytuację prawną państw trzecich. Choć takie działanie jest zasadne z punktu widzenia pewności prawa, to w świetle komentowanych orzeczeń Trybunału może ingerować w wyłączną kompetencję Unii Europejskiej. TSUE jednoznacznie orzekł, że wprowadzanie przez państwa członkowskie jakichkolwiek aktów generalnych regulujących sytuację podmiotów z państw trzecich na rynku zamówień publicznych, które ingerują we wspólną politykę handlową, jest nieskuteczne i sprzeczne z prawem Unii (pkt. 60-64 wyroku TSUE w sprawie Qingdao Sifang (C-266/22)).
Jednym z przykładów zastosowania orzeczenia TSUE w sprawie Kolin (C-652/22) jest decyzja PKP PLK o wykluczeniu chińskich wykonawców z przetargu na modernizację linii kolejowej Białystok-Ełk, będącej częścią przyszłej strategii Rail Baltica. Realizacja całego projektu została ujęta w jednym zamówieniu, na kwotę ok. 6 mld zł. W związku z tym na rynku pojawiły się obawy dotyczące dominacji chińskich firm w tym przetargu, zwłaszcza ze względu na ich możliwości finansowe. Zamawiający rozwiali wszelkie wątpliwości, wykluczając chińskich wykonawców w oparciu o komentowane wyroki TSUE, które regulują udział państw trzecich na rynku zamówień publicznych.
Sytuacja wykonawców z państw trzecich na rynku zamówień publicznych w Unii Europejskiej jest obecnie skomplikowana. Orzeczenia TSUE w sprawach Kolin (C-652/22) i Qingdao Sifang (C-266/22) wyznaczają nowe granice ich uczestnictwa w procedurach przetargowych. Konieczność dostosowania przepisów prawa zamówień publicznych na poziomie krajowym i unijnym staje się coraz bardziej widoczna, aby zapewnić spójność z unijną polityką handlową, ochronę rynku przed nieuczciwą konkurencją z państw trzecich oraz poszanowanie zasady pewności prawa.
Jeżeli potrzebujesz pomocy w dostosowaniu się do nowych regulacji dotyczących państw trzecich na rynku zamówień publicznych, zespół Accace Legal oferuje kompleksowe wsparcie prawne. Skontaktuj się z nami, aby zweryfikować dokumentację przetargową, przeanalizować ryzyka i uzyskać profesjonalne doradztwo w zakresie ewentualnych odwołań i sporów.
Accace Polska
Accace to proaktywny partner zapewniający kompleksowe, oparte na holistycznym podejściu do biznesu, wsparcie w zakresie outsourcingu i doradztwa. W ramach globalnej grupy, lidera na rynkach Europy Środkowo – Wschodniej, łączymy inteligentne rozwiązania technologiczne z wiedzą i praktycznym doświadczeniem ponad 800 lokalnych ekspertów. Globalny potencjał i dbałość o najwyższą jakość pozwala nam przełamywać standardy i oferować innowacyjne usługi w obszarze podatków, prawa, księgowości oraz obsługi kadrowo-płacowej dla około 2 000 klientów, niezależnie od branży oraz skali ich biznesu.
Accace Circle
Accace działa na arenie międzynarodowej jako Accace Circle – społeczność biznesowa tworzona przez uznanych dostawców usług outsourcingowych i doradczych. Oparte na wspólnych wartościach podejście zapewnia zintegrowaną i profesjonalną obsługę, przewyższającą obowiązujące oczekiwania rynkowe. Dzięki zaangażowaniu ponad 7 000 specjalistów w ponad 60 krajach, przygotowujemy globalnie 800 000 pasków płacowych dla 80 000 klientów, głównie średnich i międzynarodowych firm z listy Fortune 500, reprezentujących różne sektory gospodarki.
