Usługi finansowe wskazane w ustawie o VAT były co do zasady ze swojej natury zwolnione z VAT. Polski Ład wprowadził jednak możliwość ich dobrowolnego opodatkowania.

Zarys zmiany

Zgodnie z art. 43 ust. 22 ustawy o VAT – w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2022 r. – podatnik może zrezygnować ze zwolnienia od podatku usług finansowych, świadczonych na rzecz podatników i wybrać ich opodatkowanie pod warunkiem, że:

1. Jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny
2. Złoży naczelnikowi urzędu skarbowego pisemne zawiadomienie o wyborze opodatkowania tych usług przed początkiem okresu rozliczeniowego, od którego rezygnuje ze zwolnienia.

Mechanizm umożlwiający rezygnację ze zwolnienia z opodatkowania VAT dotyczy następujących usług:

• Transakcji, łącznie z pośrednictwem, dotyczących walut, banknotów i monet (prawnych środków płatniczych)
• Zarządzania funduszami
• Usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usług pośrednictwa w świadczeniu tych usług oraz zarządzania kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę
• Usług w zakresie udzielania poręczeń, gwarancji i wszelkich innych zabezpieczeń transakcji finansowych i ubezpieczeniowych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług, a także zarządzania gwarancjami kredytowymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę
• Usług w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług
• Usług, w tym także usług pośrednictwa, których przedmiotem są udziały w spółkach lub w innych niż spółki podmiotach, jeżeli mają osobowość prawną
• Usług, których przedmiotem są instrumenty finansowe, oraz usługi pośrednictwa w tym zakresie.

Warto podkreślić, że podatnik rezygnujący ze zwolnienia z VAT i wybierający opodatkowanie usług finansowych jest zobowiązany do opodatkowania wszystkich świadczonych usług (wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12, 38-41 ustawy o VAT). Nie jest zatem możliwa rezygnacja ze zwolnienia z VAT w odniesieniu tylko do wybranych rodzajów usług, np. usług udzielania kredytów, a do pozostałych stosowanie zwolnienia od podatku.

Co istotne, możliwość rezygnacji ze zwolnienia przewidziana jest tylko w odniesieniu do usług świadczonych na rzecz podmiotów będących podatnikami VAT (klientów biznesowych). Usługi finansowe świadczone na rzecz osób niebędących podatnikami VAT mają być nadal obligatoryjnie zwolnione z VAT.

Ponadto, zgodnie z projektem nowelizacji podatnik, który rezygnuje ze zwolnienia będzie uzależniony swoim wyborem przez okres dwóch lat. Po upływie tego czasu będzie on mógł znów stosować zwolnienie w transakcjach z innymi podatnikami, ale również na okres minimum dwóch lat.

Co ważne, ze względu na ograniczenia wynikające z Dyrektywy VAT, możliwość opodatkowania nie miałaby zastosowania do usług ubezpieczeniowych.

Korzyści

Opodatkowanie usług finansowych stawką podstawową VAT (23%) wydaje się interesującym rozwiązaniem dla wielu podatników, w szczególności w przypadkach, gdy usługi te stanowią marginalną część działalności, a jednocześnie skutkują ograniczeniem prawa do odliczenia VAT w postaci konieczności stosowania współczynnika VAT.

Usługobiorcy prowadzący działalność opodatkowaną także będą mieli prawo do odliczenia podatku naliczonego od zakupu tych usług na zasadach ogólnych. Biorąc pod uwagę specyfikę branż i skalę działalności funkcjonujących w niej podmiotów, wybór opodatkowania świadczonych usług finansowych może skutkować znacznym zmniejszeniem kosztów prowadzonej działalności, przez to większą efektywnością finansową.

Możliwość skorzystania z opodatkowania usług finansowych to w głównej mierze zachęta dla podmiotów z sektora finansowego. W przypadku zwolnienia z VAT nie mogą one bowiem odliczać podatku zawartego w kosztach nabywanych przez siebie towarów i usług. To uciążliwe dla tych instytucji, które ponoszą znacząco spore nakłady inwestycyjne, np. przenoszą swój biznes do Polski lub rozbudowują istniejące tutaj struktury.

Według Ministerstwa Finansów opodatkowanie usług finansowych powiązane z możliwością odliczenia podatku spowoduje natomiast, że takie inwestycje będą dużo tańsze, co zachęci banki i instytucje finansowe do lokowania swojej aktywności w Polsce.

Wątpliwości

Niestety regulacja dotycząca opcji opodatkowania usług finansowych na ten moment jest związana z wieloma wątpliwościami i niejasnościami, co zniechęca podatników do korzystania z tej opcji.

Pierwszą wątpliwością jaka się pojawia w odniesieniu do opodatkowania usług finansowych jest ustalenie momentu powstania obowiązku podatkowego. W przypadku części usług zwolnionych, co do których możliwa jest rezygnacja ze zwolnienia, obowiązuje zasada szczególna, zgodnie z którą obowiązek podatkowy powstaje na zasadzie kasowej, tj. z chwilą otrzymania wynagrodzenia. Mimo wszystko podatnik nadal świadczy usługi, które co do zasady na mocy art. 43 ust. 1 są zwolnione z VAT, przy czym podatnik jedynie zrezygnował z tego zwolnienia. Na ten moment ustawodawca, wprowadzając omawiane przepisy, nie dokonał zmian przepisów dotyczących obowiązku podatkowego, jak również nie przewidział szczególnych regulacji w tym zakresie.

W nawiązaniu do powyższego można założyć, że w przypadku rezygnacji ze zwolnienia z VAT dla usług finansowych obowiązek podatkowy będzie powstawał na zasadach ogólnych, tj. z chwilą wykonania usługi, względnie z chwilą upływu okresu rozliczeniowego, jeśli taki okres został ustalony.

Pojawiają się jednak praktyczne problemy, m.in. w przypadku usług udzielania pożyczek. Z jednej strony w przypadku stosowania zwolnienia zastosowanie znajduje zasada szczególna i obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania wynagrodzenia, tj. odsetek. Jednakże z drugiej strony w przypadku rezygnacji ze zwolnienia pojawia się wątpliwość jaki moment powinien zostać uznany za wykonanie usługi. Pewnym rozwiązaniem może być tutaj określenie terminów płatności odsetek, co skutkowałoby uznaniem usługi za wykonaną z chwilą upływu poszczególnych okresów rozliczeniowych. Jeśli jednak takich okresów nie ustalono, problem pozostaje, a możliwych rozwiązań jest kilka.

Kolejną kwestią jest brak przepisów przejściowych, wskazujących jak traktować usługi, których świadczenie rozpoczęło się przed rezygnacją ze zwolnienia z VAT, a które nadal trwają po wybraniu opodatkowania VAT. Wobec braku takich regulacji należy zastosować obowiązujące normy oraz ogólne zasady prawa. Z pozoru można założyć, że zastosowanie znajdzie stawka obowiązująca na dzień powstania obowiązku podatkowego. Jednakże tu wracamy do pierwszej wątpliwości związanej z opodatkowaniem VAT usług finansowych.

Zastrzeżenia budzi również kwestia wpływu rezygnacji ze zwolnienia z VAT na świadczenie usług finansowych na rzecz podatników z innych krajów UE. Zgodnie z przepisami miejscem świadczenia usług jest kraj usługobiorcy, a zasady opodatkowania wyznaczają reguły obowiązujące w kraju usługobiorcy w ramach mechanizmu odwrotnego obciążenia. Fakt wyboru opodatkowania VAT usług finansowych przez polskiego podatnika nie ma wpływu na ich opodatkowanie w kraju odbiorcy.

Jednakże czy w przypadku pojawienia się przychodu ze świadczenia takich usług, transakcja powinna być traktowana jako sprzedaż dająca prawo do odliczenia VAT? Idąc tropem polskich przepisów w sytuacji, gdyby podatnik świadczył te usługi na terytorium kraju, byłyby one opodatkowane i dawałyby prawo do odliczenia VAT zgodnie z art. 86 ust. 8 pkt 1 ustawy o VAT.

Opisane wątpliwości, z uwagi na ciężar gatunkowy proponowanego rozwiązania, powinny zostać możliwie szybko rozstrzygnięte przez Ministerstwo Finansów.

Klaudia Bielecka

Senior Tax Consultant

Skontaktuj się z nami