Od kilku lat obserwujemy w Polsce wyraźny zwrot legislacyjny i praktyczny w stronę odciążenia sądów powszechnych poprzez promocję alternatywnych metod rozwiązywania sporów – przede wszystkim postępowań arbitrażowych. Zmiany wprowadzone w ostatnich nowelizacjach Kodeksu postępowania cywilnego (szczególnie w latach 2023–2024) tylko ten trend potwierdzają.

W dzisiejszym artykule przybliżamy, jak te zmiany wpływają na praktykę rozstrzygania sporów korporacyjnych, a także czym jest konwersja postępowania sądowego na postępowania arbitrażowe i dlaczego przedsiębiorcy powinni dziś bardziej niż kiedykolwiek analizować swoje strategie procesowe w kontekście wyboru tej formy rozwiązywania sporów.

Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego – mniej formalizmu, więcej elastyczności dla postępowań arbitrażowych

Nowelizacje Kodeksu postępowania cywilnego w ostatnich latach (w szczególności zmiany z lipca 2023 r. oraz stycznia 2024 r.) wprowadziły szereg modyfikacji istotnych dla sporów gospodarczych, które w praktyce sprzyjają postępowaniom arbitrażowym:

• uproszczenie postępowania dowodowego i możliwość jego ograniczenia przez strony
• silniejsze uprawnienia przewodniczącego w zakresie zarządzania tokiem sprawy
• nacisk na mediację i postępowania arbitrażowe jako skuteczne alternatywy – już na etapie przygotowawczym sąd ma obowiązek badać, czy strony mogą skorzystać z ADR
• możliwość zakończenia sprawy sądowej na podstawie ugody pozasądowej lub zawartej w ramach postępowania arbitrażowego j, w tym także po konwersji.

W uzasadnieniach projektów legislacyjnych wyraźnie pojawia się postulat „odciążenia sądów od skomplikowanych, wieloletnich spraw korporacyjnych”, które mogłyby zostać rozstrzygnięte szybciej w ramach postępowań arbitrażowych lub mediacji.

Konwersja postępowań sądowych na postępowania arbitrażowe – elastyczne narzędzie dla świadomych uczestników rynku

W praktyce coraz więcej stron – zwłaszcza w sprawach między wspólnikami, akcjonariuszami czy zarządem – decyduje się na tzw. konwersję postępowania. Polega ona na wspólnym wycofaniu sprawy z sądu powszechnego i jej przeniesieniu do postępowania arbitrażowego, zarówno krajowego jak i zagranicznego, nawet jeśli w pierwotnej umowie nie przewidziano klauzuli arbitrażowej. Przesłanki i korzyści konwersji na postępowanie arbitrażowe:

• zgoda obu stron na rozstrzygnięcie sporu poza sądem
• zawarcie kompromisu (umowy arbitrażowej) w toku postępowania
• szybkość – postępowania arbitrażowe trwają średnio 6–9 miesięcy
• pełna poufność postępowania,
• dostęp do wyspecjalizowanych arbitrów z doświadczeniem korporacyjnym,
• sądy coraz chętniej umarzają takie sprawy – popierając tę formę ADR.

W niektórych przypadkach to kancelaria procesowa może zainicjować rozmowy z drugą stroną i sądem o możliwości konwersji sprawy na postępowanie arbitrażowe – to rozwiązanie zyskuje coraz większą popularność.

Postępowania arbitrażowe w polityce państwa – promocja alternatywnych metod rozwiązywania sporów

W komunikatach Ministerstwa Sprawiedliwości i w ramach strategii rozwoju wymiaru sprawiedliwości na lata 2023–2026 promuje się wyraźnie rozwój:

• sądów arbitrażowych przy izbach gospodarczych (np. KIG, Lewiatan)
• alternatyw dla postępowań korporacyjnych w sądach rejonowych, które są przeciążone
• międzynarodowej promocji Polski jako atrakcyjnego miejsca postępowań arbitrażowych arbitrażu – w tym reformy ustawy o arbitrażu i uproszczonych trybów postępowań (planowana nowelizacja w 2026 r.).

W praktyce oznacza to, że już teraz warto stosować klauzule arbitrażowe w umowach spółek, statutach, umowach inwestycyjnych czy regulaminach organów, tak by w razie sporu mieć możliwość skorzystania z szybkich i bezpiecznych postępowań arbitrażowych.

Praktyczne znaczenie postępowań arbitrażowych dla spółek

Jeśli prowadzisz spółkę, inwestujesz lub zarządzasz organizacją w modelu holdingowym, warto rozważyć:  

• przeanalizowanie statutów i umów spółek pod kątem możliwości stosowania postępowań arbitrażowych
• weryfikację toczących się spraw i potencjalnych podstaw do ich konwersji na postępowanie arbitrażowe
• wdrożenie polityki wewnętrznej zarządzania ryzykiem sporu – z postępowaniami arbitrażowymi jako preferowaną ścieżką rozwiązywania konfliktów.

Jak możemy pomóc?

Kancelaria Accace Legal wspiera klientów w:

• ocenie możliwości konwersji toczących się spraw sądowych na postępowania arbitrażowe przygotowaniu i negocjowaniu klauzul arbitrażowych w dokumentach korporacyjnych
• reprezentowaniu w postępowaniach arbitrażowych (w Polsce i za granicą)
• analizie ryzyka sporu i strategii wyjścia z konfliktu między wspólnikami lub członkami zarządu.

Dominik Szupernak

Associate | Accace Legal

Skontaktuj się z nami

r. pr. Agnieszka Samborska

Partner | Accace Legal

Skontaktuj się z nami