Decyzja określająca a decyzja ustalająca zobowiązanie podatkowe

Zobowiązanie podatkowe może powstać na dwa sposoby tj. z mocy prawa lub w wyniku doręczenia decyzji organu podatkowego. Związane z tym są dwa rodzaje decyzji wydawanych przez organy podatkowe: decyzja określająca i ustalająca.

Decyzja określająca jest zobowiązaniem podatkowym mającym charakter deklaratoryjny. Oznacza to, że przekształcenie obowiązku podatkowego w zobowiązanie podatkowe następuje z mocy prawa. Decyzja określająca, co do zasady ma zastosowanie w podatkach, w których podatnik sam oblicza jego wysokość (podatek dochodowy, VAT). Jeżeli organ podatkowy zakwestionuje wysokość podatku samodzielnie obliczoną przez podatnika, wydaje decyzję określającą kwotę tego podatku w innej wysokości. Zatem decyzja określająca sama w sobie nie tworzy zobowiązania podatkowego, a jedynie stwierdza fakt jego niedopełnienia w należytej wysokości i istnienie wynikających z tego zaległości podatkowej. W takim przypadku odsetki za zwłokę są naliczane od daty, w której powstała pierwotna zaległość podatkowa i nie zależą od daty doręczenia ww. decyzji.

Z kolei decyzja ustalająca ma charakter konstytutywny. W tym przypadku uprawnienia lub obowiązki nie wynikają bezpośrednio z ustawy, lecz są nadawane z mocy władztwa administracyjnego: organ określa wysokość zobowiązania podatkowego, a termin jego zapłaty liczony jest od momentu doręczenia decyzji podatnikowi. Decyzja ustalająca może tworzyć, zmieniać, a nawet uchylać stosunek prawny.  Decyzja ustalająca dotyczy niektórych podatków lokalnych, takich jak podatek rolny, leśny, od nieruchomości.

Obu zagadnieniom poświęcony jest art. 21 Ordynacji Podatkowej (§1 pkt.1 i §3 dot. decyzji deklaratoryjnej, § 1 pkt 2 i § 5 dot. decyzji konstytutywnej).