UZYSKAJ BEZPŁATNY DOSTĘP DO
Otrzymuj nasze artykuły, opinie, porady, aktualności branżowe, aktualności ze stron lokalnych, ebooki, informacje o najnowszych wydarzeniach i jeszcze więcej, bezpośrednio na swoją skrzynkę pocztową.
Sprawdź sekcję Newsroom i zobacz co zawiera!
Prześlemy Ci tylko istotne informacje, które naszym zdaniem mogą Cię zainteresować i będziemy traktować Twoje dane osobowe zgodnie z naszą polityką prywatności i oświadczeniem RODO.
Nie możesz zasubskrybować? Wypróbuj tę stronę.
Od sporów o interpretacje indywidualne, przez zawiłe definicje, aż po kolejne wyroki TSUE – w obszarze raportowania schematów podatkowych (MDR) nieustannie pojawiają się nowe wyzwania. Po ponad pięciu latach obowiązywania dotychczasowych regulacji szykuje się istotna nowelizacja, której głównym celem jest uporządkowanie przepisów oraz ograniczenie dotychczasowego chaosu związanego z raportowaniem. Zmiany w MDR obejmują wiele kluczowych aspektów działania mechanizmu raportowania i z pewnością wpłyną na zakres obowiązków podatników – ale czy w korzystny sposób?
Poniżej przedstawiamy syntetyczne omówienie najważniejszych zmian w MDR, które wynikają z opublikowanego projektu nowelizacji przepisów.
Jedną z istotnych zmian w MDR ma być wyłączenie możliwości uzyskiwania interpretacji indywidualnych w zakresie schematów podatkowych. Proponowana nowelizacja przepisów ma na celu formalne usankcjonowanie dotychczasowego podejścia Dyrektora KIS, który – wbrew orzecznictwu sądów administracyjnych – konsekwentnie odmawiał wydawania interpretacji w tym zakresie.
Pomimo, że sądy administracyjne wielokrotnie potwierdzały, że przepisy o MDR mogą być przedmiotem interpretacji indywidualnej [1] w praktyce dominowały odmowy. W bazie interpretacji indywidualnych można znaleźć jedynie pojedynczy przypadek, który – zanim zakończył się wydaniem interpretacji [2] – dwukrotnie przechodził przez obie instancje sądownictwa administracyjnego. Pierwszy raz NSA rozpatrywał zasadność odmowy wszczęcia postępowania przez DKIS, a drugi raz interweniował w związku z bezczynnością organu po rzekomym nieuzupełnieniu wniosku w dostatecznym zakresie. Zmiany w MDR mają na celu położenie kresu takim sytuacjom. Projektodawca wskazuje, że rozbieżność terminów – 30 dni na zaraportowanie schematu, 7 dni na nadanie NSP oraz aż 3 miesiące na wydanie interpretacji indywidualnej – w praktyce uniemożliwia uzyskanie wiążącej opinii przed upływem obowiązku raportowego. W efekcie nowelizacja może oznaczać, że wspomniana interpretacja będzie jedną z ostatnich w tym obszarze.
Jedna z największych omawianych zmian w MDR zakłada wyjęcie nowych rodzajów schematów spod obowiązku raportowania.
Wyłączenie niektórych uzgodnień krajowych
Rewizja przepisów MDR zakłada rozszerzenie katalogu wyłączeń o krajowe uzgodnienia podlegające raportowaniu, jeżeli między innymi, informacja o danym uzgodnieniu została już przekazana w ramach obowiązków dotyczących cen transferowych lub wypłat do nierezydentów objętych reżimem WHT. Zmiana ta ma na celu przywrócenie równowagi między efektywną kontrolą schematów a proporcjonalnością obowiązków nakładanych na podatników. Dla uzgodnień transgranicznych obowiązek raportowania w dalszym ciągu może jednak powstać.
„Biała lista”
Kolejna z planowanych zmian w MDR przewiduje możliwość zwolnienia z obowiązku raportowania wybranych krajowych uzgodnień poprzez rozporządzenia Ministra Finansów. Nowelizacja zakłada, że Minister będzie mógł opublikować wykaz uzgodnień, które – mimo spełnienia cech rozpoznawczych – nie będą wymagały raportowania do Szefa KAS. Co istotne, zwolnienie będzie miało charakter czasowy i warunkowy – po wykreśleniu danego uzgodnienia z wykazu, podatnik będzie zobowiązany do jego zaraportowania w ustawowym terminie. Możliwość opublikowania wykazu najbardziej typowych i niestanowiących poważnego zagrożenia uzgodnień pozwoli na odciążenie części podatników z obowiązków sprawozdawczych oraz przeniesienie uwagi na te działania, które rzeczywiście mogą wskazywać na ryzyko unikania opodatkowania.
Zwolnienie pewnych grup podmiotów na drodze rozporządzenia
Nowelizacja, oprócz możliwości wyłączenia konkretnych schematów z obowiązku raportowania, przyznaje Ministrowi Finansów kompetencję do zwalniania całych kategorii podmiotów. W szczególności dotyczy to jednostek realizujących zadania publiczne, takich jak szkoły, uczelnie wyższe czy spółdzielnie mieszkaniowe. Projekt przewiduje także możliwość objęcia zwolnieniem innych grup, przy uwzględnieniu źródeł ich finansowania oraz charakteru prowadzonej działalności.
Jedną z bardziej znaczących zmian w MDR jest uchylenie obowiązku posiadania wewnętrznej procedury w zakresie przeciwdziałania niewywiązywaniu się z obowiązku przekazywania informacji o schematach podatkowych (tzw. procedury MDR) – wraz z sankcją za jej brak.
Ustawodawca podkreśla, że chociaż posiadanie protokołu wewnętrznego jest pożyteczne i może pomóc w dochowaniu należytej staranności, to nie powinno być ono obowiązkowe. Zmienione przepisy pozostawiają decyzję o wprowadzeniu i stosowaniu procedury samym podmiotom, które posiadają wiedzę na temat najbardziej adekwatnych działań w ich konkretnym przypadku.
Celem zmian w MDR jest przede wszystkim zapewnienie terminowego, rzetelnego i pełnego raportowania schematów podatkowych. W tym kontekście wewnętrzna procedura ma charakter pomocniczy, a nie kluczowy. Dlatego projektowane przepisy znoszą formalny obowiązek jej posiadania oraz kar za jego niewypełnienie.
Wśród proponowanych zmian w MDR znalazło się całkowite wycofanie zawiadomienia MDR-2 z obiegu. Obowiązek jego składania nie wynika z dyrektywy, a w praktyce stanowi znaczne obciążenie – zarówno dla podatników, jak i dla Krajowej Administracji Skarbowej. Często dokument ten dubluje informacje zawarte już w MDR-1, co prowadzi do niepotrzebnego powielania danych i utrudnia pracę systemu, a także nakłada podwójny obowiązek sprawozdawczy wobec podatników. Uznano więc, że MDR-2 nie spełnia swojej funkcji i jest niewspółmierny do celu, jaki miał realizować. Dlatego w ramach zmian w MDR zadecydowano o jego likwidacji.
Ustawodawca wskazuje, że obecnie maksymalna kara za naruszenia związane z procedurą MDR, przewidziana w Kodeksie karnym skarbowym, może sięgać 9,6 mln euro, co w porównaniu z innymi państwami UE stanowi wyjątkowo surowe rozwiązanie – w większości krajów członkowskich górna granica sankcji nie przekracza miliona euro. W związku z tym proponuje się obniżenie uznanych za nieproporcjonalne kar z 720 do 240 stawek dziennych.
Dodatkowo, aby prawidłowo egzekwować obowiązek ciążący na korzystających, wprowadzona ma zostać penalizacja niezłożenia informacji MDR-3 i MDR-4 w terminie.
Ustawodawca dostrzegł problem niejasności siatki pojęciowej składającej się na system schematów podatkowych i zaproponował następujące zmiany:
Planowana zmiana w MDR stanowi wyraz odejścia od dotychczasowych, nieczytelnych definicji i wprowadzenia nowej, bardziej przejrzystej systematyki pojęciowej, która stanowi rozwiązanie w większym stopniu zbliżone do Dyrektywy DAC6 [3] i wydaje się bardziej klarowna w stosunku do stanu obecnego. Przyjęte podejście legislacyjne ma ułatwić zrozumienie, co podlega raportowaniu już na samym starcie – przy analizie definicji, które z powodu przeprowadzonej przez Polskę transpozycji przepisów unijnych straciły na swojej przystępności. W dalszym ciągu stanowi to barierę skutecznie utrudniającą prawidłowe stosowanie przepisów o MDR.
Zmiany w MDR w obrębie ogólnych cech rozpoznawczych planuje się m.in.: usunięcie przesłanek:
i) korzystający zobowiązał się, że w przypadku wdrożenia uzgodnienia będzie współpracował z promotorem, który udostępnił uzgodnienie, albo zapłaci promotorowi wynagrodzenie lub odszkodowanie
j) promotor lub korzystający faktycznie respektują co najmniej jedno z zobowiązań wskazanych w lit. b i c
k) na podstawie istniejących okoliczności należy przyjąć, że rozsądnie działający promotor lub korzystający, do których nie stosowałyby się obowiązki przewidziane w przepisach niniejszego rozdziału, chcieliby, żeby co najmniej jedno ze zobowiązań wskazanych w lit. a-c było faktycznie respektowane.
Ustawodawca wycofuje się tym samym z rozszerzonego względem dyrektywy katalogu ogólnych cech rozpoznawczych.
Natomiast, względem szczególnych cech rozpoznawczych MDR planowane są minimalne zmiany, m.in.: zmiana w przesłance z pkt. d) – w ramach uzgodnienia ten sam dochód lub majątek korzysta z ulg lub zwolnień mających na celu unikanie podwójnego opodatkowania w więcej niż jednym państwie. Reszta zmian w tym obrębie ma na celu jak najbliższe dostosowanie przepisów do brzmienia dyrektywy i jest o raczej kosmetycznym charakterze.
Zmiana w definicji innej szczególnej cechy rozpoznawczej obejmuje także uwzględnienie już na samym jej wstępie, że jej spełnienie wymaga także zaistnienia kryterium głównej korzyści. Oznacza to, że raportowanie nie będzie dotyczyć uzgodnień spełniających tylko jedną z przesłanek.
W tym aspekcie planowana jest zmiana zawiłej definicji z Ordynacji podatkowej na regulację zbliżoną do rozwiązania unijnego:
Kryterium głównej korzyści uważa się za spełnione, jeżeli na podstawie istniejących okoliczności oraz faktów należy przyjąć, że podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej mógłby zasadnie wybrać inny sposób postępowania, z którym nie wiązałoby się uzyskanie korzyści podatkowej rozsądnie oczekiwanej lub wynikającej z wykonania uzgodnienia, a korzyść podatkowa jest główną lub jedną z głównych korzyści, którą podmiot spodziewa się osiągnąć w związku z wykonaniem uzgodnienia. → kryterium głównej korzyści – rozumie się przez to spełnienie warunku polegającego na tym, że głównym efektem lub jednym z głównych efektów, które na podstawie istniejących okoliczności oraz faktów dany podmiot może spodziewać się osiągnąć, dzięki wdrożeniu uzgodnienia, jest korzyść podatkowa.
Nowa definicja ma wyeliminować konieczność porównywania, czy podatnik mógł wybrać inną drogę działania, która nie przyniosłaby mu korzyści podatkowej. Obecnie obowiązuje podejście, zgodnie z którym dla stwierdzenia istnienia kryterium głównej korzyści trzeba najpierw ustalić, czy podatnik miał możliwość zastosowania innej, bardziej neutralnej podatkowo metody postępowania. Nowa regulacja obejmuje zarówno sytuacje, w których rzeczywiście istnieje inny sposób działania, jak i takie, w których podatnik podejmuje określone czynności, oczekując uzyskania korzyści podatkowej, nawet jeśli żadna alternatywna droga formalnie nie istnieje.
Uczestnik uzgodnienia – rozumie się przez to osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, biorącą udział w uzgodnieniu lub w czynności, transakcji lub działaniu będącym elementem uzgodnienia, w tym promotora lub korzystającego.
Pojawiające się przy określaniu kryterium transgranicznego pojęcie „uczestnika uzgodnienia” nie doczekało się swojej definicji legalnej przez cały okres obowiązywania przepisów o schematach podatkowych. Ustawodawca zauważył swój błąd i po ponad 5 latach ma zamiar go poprawić. Dyrektywa nie zawiera takiej definicji, jednak z ogólnego sensu aktu wynika, że w polskim projekcie uczestnikiem uzgodnienia słusznie powinno się nazywać zarówno promotora, jak i korzystającego.
W obecnym stanie prawnym, przepisy Ordynacji podatkowej doprowadziły do sytuacji, w której już samo zaproponowanie klientowi uzgodnienia może generować obowiązek raportowania schematu podatkowego. Problem w tym, że na tym etapie często brakuje kluczowych informacji o szczegółach uzgodnienia, a sam klient może ostatecznie z oferty nie skorzystać. Mimo to przepisy wymagają przekazania danych do Szefa KAS, co prowadzi do sytuacji, w której raportuje się coś, co de facto jeszcze nie istnieje. W odpowiedzi na te wątpliwości, planowane zmiany w MDR zakładają wyłączenie oferowania zarówno z definicji „udostępnienia”, jak i „wdrożenia” schematu podatkowego. Rozwiązuje to jednocześnie problem kwalifikacji oferowania – dotychczas, jako pojęcie mieszczące się w zakresie obydwu definicji, powodowało wątpliwości przy uzupełnianiu informacji MDR.
Okrojony został również zakres definicji „wdrażania” schematu:
Wdrożenie – rozumie się przez to dokonywanie czynności faktycznych lub prawnych umożliwiających wykonanie lub zmierzających do wykonania uzgodnienia, w tym:
a) zarządzanie, faktyczne uczestniczenie w podejmowaniu decyzji lub przeprowadzanie czynności związanych z uzgodnieniem, także gdy podejmowanie decyzji lub czynności dotyczy wykonania uzgodnienia przez inny podmiot,
b) pośredniczenie lub udzielanie pomocy w czynnościach związanych z uzgodnieniem,
c) dokonywanie innych czynności będących elementem uzgodnienia lub
d) oferowanie czynności wskazanych w lit. a-c, zawarcie umowy, której przedmiotem są te czynności, lub przyjmowanie wynagrodzenia z tytułu tych czynności lub umowy.
Czynności wspomagające – rozumie się przez to udzielenie pomocy, wsparcia lub porad dotyczących opracowywania, wprowadzenia do obrotu, organizowania, udostępnienia do wdrożenia lub nadzorowania wdrożenia uzgodnienia.
Projekt nowelizacji przepisów zakłada wprowadzenie nowej definicji – „czynności wspomagających”. Zostaną one wyodrębnione z dotychczasowej definicji „wdrażania” i opisane precyzyjniej, z uwzględnieniem dodatkowych przesłanek.
Jedną ze zmian w MDR to powrót do unijnego modelu definicyjnego, poprzez połączenie dotychczasowych ról promotora i wspomagającego w jedną – promotora. Dotychczasowe rozdzielenie tych funkcji w polskiej wersji przepisów okazało się nietrafione – utrudniało uczestnikom schematów prawidłowe określenie ich roli i generowało zbędne komplikacje interpretacyjne.
Promotorem w myśl nowych przepisów byłby podmiot, który opracowuje, wdraża, organizuje lub udostępnia do wdrożenia uzgodnienie lub zarządza wdrażaniem uzgodnienia, albo który zdaje lub powinien zdawać sobie sprawę z faktu podejmowania czynności wspomagających wobec uzgodnienia – pośrednio lub bezpośrednio.
Co istotne, jeśli takie działania są wykonywane przez pracownika w ramach jego obowiązków służbowych, promotorem formalnie uznawany będzie jego pracodawca.
Znaczącą zmianą w MDR jest zawężenie kręgu promotorów jedynie do podmiotów mających związek z państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Poprawka ta jawi się jako nieformalne przyznanie racji wobec krytyki skierowanej przeciwko przepisom o MDR, ujawniając trudność, jaką stworzyło ustawodawstwo – narzucenie obowiązku raportowania schematów podatkowych promotorom niemającym żadnych powiązań z Unią Europejską. Proponowana nowelizacja kładzie zatem nacisk na ułatwienie systemu informowania o schematach poprzez wyłączenie tych podmiotów.
W obrębie definicji „korzystającego” nastąpiły drobne zmiany – dany podmiot, w myśl nowelizacji opartej na treści dyrektywy, jest klasyfikowany w ten konkretny sposób, jeżeli dokonał pierwszej czynności służącej wdrożeniu uzgodnienia.
Obowiązujące przepisy prowadzą do niejasności w zakresie terminów raportowania schematów podatkowych. Zgodnie z obecnym brzmieniem regulacji, promotor ma 30 dni na zgłoszenie – licząc od dnia następnego po udostępnieniu, przygotowaniu do wdrożenia lub wykonaniu pierwszej czynności zmierzającej do wdrożenia schematu. Może to jednak prowadzić do sytuacji, w której termin mija, zanim promotor rzeczywiście zacznie pełnić swoją rolę. Przykładem są uzgodnienia obejmujące kilku promotorów, działających na różnych etapach ich wdrażania. W takich przypadkach termin na przekazanie informacji może upłynąć, zanim dany promotor podejmie jakiekolwiek działania związane ze schematem podatkowym.
Wprowadzane zmiany mają na celu uporządkować ten stan – 30-dniowy termin dla promotora ma być liczony od dnia następującego po dokonaniu przez siebie czynności udostępnienia, przygotowania do wdrożenia itp., lub od dnia, w którym udzielił on wsparcia, porady czy pomocy związanej z wdrażaniem schematu – w zależności od tego, co nastąpi wcześniej. Dzięki temu promotor ma realną szansę na dotrzymanie przypisanego terminu i może uniknąć odpowiedzialności karnoskarbowej.
Zmiany w MDR wcielają do polskiego dorobku legislacyjnego najnowsze orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, dotyczące obowiązku raportowania MDR [4], a także przepisy Dyrektywy DAC8 [5]. Nowe przepisy mają wyłączyć adwokatów, radców prawnych, doradców podatkowych i rzeczników patentowych z przekazywania informacji o schematach podatkowych w przypadku, gdy naruszałoby to obowiązek zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej. W zamian, promotor ma prawo, w ciągu 7 dni od rozpoczęcia terminu, poinformować na piśmie podmioty zobowiązane do raportowania o swoim wyłączeniu oraz o przejściu tego obowiązku na nie. Takie rozwiązanie ma zapobiec sytuacjom, w których informacja ostatecznie nie zostanie złożona ze względu na wyłączenie promotora bez wiedzy podmiotów, na których ostatecznie spoczywał obowiązek raportowania.
Nowelizacja zakłada możliwość uzupełnienia pierwotnej informacji MDR w ciągu 30 dni od otrzymania potwierdzenia nadania NSP lub otrzymania informacji o danych zaraportowanych w MDR-1. Umożliwi to korektę informacji z własnej inicjatywy, pod jednym numerem NSP, zamiast konieczności raportowania schematu na nowo. Na podstawie nowych przepisów, uzupełnienie będzie mogło zostać dokonane również przez podmioty inne niż składający informację pierwotną.
W ramach zmian w MDR, wprowadza się nowe rozwiązanie w Ordynacji podatkowej: nadanie numeru schematu podatkowego (NSP) będzie równoznaczne z uznaniem uzgodnienia za schemat podatkowy przez Szefa KAS. Zakłada się, że to rozwiązanie pomoże ograniczyć niepewność towarzyszącą przy raportowaniu uzgodnień.
Wśród najnowszych zmian w MDR znalazło się wprowadzenie kary porządkowej za bezzasadną odmowę bądź niezłożenie w terminie uzupełnienia lub wyjaśnień na rzecz Szefa KAS. Może on zwrócić się do podatnika zarówno przed, jak i po nadaniu NSP.
W myśl znowelizowanych regulacji, postępowanie karnoskarbowe nie będzie mogło zostać wszczęte wyłącznie na podstawie informacji przekazanych poprzez MDR-1, MDR-3 czy MDR-4. Jedynymi aspektami, które mogą podlegać wszczęciu postępowania w ten sposób są: nieprzekazanie lub przekazanie po terminie informacji o schemacie podatkowym bądź danych podmiotów, którym udostępniono standaryzowany schemat podatkowy, a także posługiwanie się unieważnionym NSP.
Dotychczasowe przepisy uzależniają termin na przekazanie informacji MDR-3 od terminu na złożenie deklaracji podatkowej za dany okres rozliczeniowy. O ile w przypadku podatku PIT czy CIT sprawa wydaje się prosta, to przy np. podatku PCC czy VAT albo w sytuacji kilku rodzajów podatków kwestia terminów bywa wysoce problematyczna. W obliczu takich wątpliwości nowelizacja zmienia termin na koniec trzeciego miesiąca następującego po zakończeniu roku podatkowego dla podatników podatków dochodowych i roku kalendarzowego dla pozostałych.
Informacja MDR-3, według nowych regulacji, będzie mogła zostać podpisana przez pełnomocnika, tak jak obecnie w przypadku MDR-1. Zmiana zdecydowanie ułatwi dopełnienie obowiązków podatnika i umożliwi kompleksowe przygotowanie oraz złożenie dokumentów niezbędnych z punktu widzenia MDR przez jeden podmiot.
Ponadto, w ramach pozostałych zmian w MDR, przewidziano m.in.:
Ustawodawca stojący za zmianami w MDR stawia sobie za zadanie uporządkować chaos, który wystąpił po wątpliwie udanej transpozycji unijnych przepisów do polskiej ustawy. Nowelizacja ma raczej pozytywny charakter z perspektywy podatników, przede wszystkim dlatego, że łagodzi ich obowiązki. Znosi wymóg posiadania wewnętrznej procedury MDR, obniża wysokość kar za niedopełnienie obowiązków oraz wprowadza rozwiązania ułatwiające osiągnięcie racjonalnego kompromisu między obciążeniami nakładanymi na podatników a potrzebą wykrywania i kontroli działań mogących nosić znamiona unikania opodatkowania.
Niniejszy artykuł stanowi omówienie aktualnej wersji projektu ustawy, który może ulec dalszym modyfikacjom bądź całkowitym rewizjom w procesie legislacyjnym. Warto pamiętać, że omawiane przepisy mogą w ogóle nie wejść w życie. Z tego względu gorąco rekomendujemy śledzenie postępów nad projektem ustawy na łamach naszego Newsroomu.
Zmiany w przepisach MDR to nie tylko techniczne modyfikacje – to przede wszystkim przesunięcie akcentów w stronę większej przejrzystości, proporcjonalności i racjonalności obowiązków sprawozdawczych. Jeśli chcą Państwo omówić wpływ nadchodzących zmian na sytuację swojej firmy lub potrzebują wsparcia w zakresie raportowania schematów podatkowych – zapraszamy do kontaktu. Nasz zespół ekspertów chętnie pomoże rozwiać wątpliwości i zadbać o bezpieczeństwo podatkowe Państwa działalności.
[1] M.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 czerwca 2024 r., sygn. III FSK 1353/22,
[2] Interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 11 lipca 2024 r., sygn. 0111-KDIB2-1.4017.3.2019.22.S/JS/MR/KS
[3] Dyrektywa Rady (UE) 2018/822 z dnia 25 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania w odniesieniu do podlegających zgłoszeniu uzgodnień transgranicznych (Dz. Urz. UE L 139 z 5.06.2018 r., str. 1)
[4] Wyrok TSUE z dnia 8 grudnia 2022 r., C-694/20 Orde van Vlaamse Balies i in., Wyrok TSUE z dnia 29 lipca 2024 r., C‑623/22 Belgian Association of Tax Lawyers i inni
[5] Dyrektywa Rady (UE) 2023/2226 z dnia 17 października 2023 r.
Bieżące doradztwo podatkowe | Doradztwo CIT | Doradztwo VAT | Doradztwo PIT | Raportowanie schematów podatkowych (MDR) | Ulgi i dotacje | Mobilność pracowników | Ceny transferowe | Doradztwo transakcyjne | Portal Doradztwo Online