13 października 2025 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów podjął uchwałę o sygn. II FPS 3/25, rozstrzygając spór interpretacyjny dotyczący zakresu podstawy wznowienia z art. 240 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej. Spór ten od lat dzielił orzecznictwo na co najmniej dwie linie wykładnicze, co prowadziło do realnej niepewności prawa i rozbieżnych rozstrzygnięć w podobnych stanach faktycznych.

W literaturze i analizach podkreślano, że wspomniany przepis to jedna z najczęściej powoływanych podstaw wznowienia postępowania, co dodatkowo uzasadniało potrzebę uchwały porządkującej praktykę.

Choć część środowiska uważała, że przepis nie budzi istotnych wątpliwości, w latach 2023–2024 wyraźnie zarysowała się dominacja bardziej restrykcyjnej linii interpretacyjnej, wzmacniającej oczekiwanie na interwencję NSA.

NSA przesądził, że wznowienie postępowania na wniosek strony może opierać się na okolicznościach lub dowodach znanych stronie w toku postępowania, jeżeli nie były one znane organowi w dniu wydania decyzji ostatecznej.

Dlaczego uchwała była konieczna?

W aktualnym orzecznictwie dostrzegalne były dwie główne wykładnie:

• wyłączająca wznowienie, gdy strona znała okoliczności/dowody i ich nie powołała, akcentującą zasadę trwałości decyzji; oraz
• dopuszczająca wznowienie mimo wiedzy strony – o ile materiał był nieznany organowi.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwracał uwagę, że przyjęcie pierwszej z koncepcji prowadziłoby do asymetrii ochrony – te same fakty/dowody mogłyby skutkować wznowieniem z urzędu, lecz nie na wniosek strony, co uzależniałoby ochronę praw jednostki od „dobrej woli i uznania” organu, a zarazem godziło w zasadę budzenia zaufania.

Jednoznaczny przepis, rozbieżna praktyka

Na gruncie językowym i systemowym art. 240 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej od dawna wydawał się jednoznaczny. Z jego treści jasno wynika, że przesłanką wznowienia postępowania jest brak wiedzy organu o określonych faktach lub dowodach istniejących w dacie decyzji – a nie brak wiedzy podatnika.

Mimo tej pozornej jasności przepisu, w orzecznictwie NSA utrzymywały się przez lata dwie konkurencyjne linie wykładni – restrykcyjna, wymagająca braku wiedzy zarówno organu, jak i strony, oraz liberalna, ograniczająca przesłankę tylko do niewiedzy organu. Rozbieżności te prowadziły do niejednolitego stosowania prawa i nierównego traktowania podatników. W tym kontekście interwencja NSA w drodze uchwały była potrzebna nie dlatego, że przepis był niejasny, lecz dlatego, że wymagał ujednolicenia praktyki sądowej.

Uchwała NSA z 13 października 2025 r. (II FPS 3/25) „jedynie” potwierdziła pogląd od dawna obecny w doktrynie i postulowany.

Co uchwała oznacza dla podatników?

• Możliwość wznowienia na wniosek strony także wtedy, gdy podatnik wiedział o dowodzie/okoliczności, lecz ich nie powołał – o ile materiał ten nie był znany organowi.
• Spójność z wykładnią językową i zasadami ogólnymi postępowania.
• Wzmocnienie ochrony praw podatnika w sporach, w których dotąd organy odmawiały wznowienia z powodu „wiedzy strony”.

Wymagane przesłanki

Podsumowując, aby można było skorzystać ze wznowienia postępowania w przypadku omawianego przepisu muszą nastąpić łącznie poniższe przesłanki:

• Nowość dla organu – fakty lub dowody nie były znane organowi w dacie decyzji.
• Istnienie w dacie decyzji – materiał istniał już w chwili wydania decyzji ostatecznej.
• Istotność dla sprawy – materiał mógł mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia.
• Ujawnienie po decyzji – okoliczności/dowody „wyszły na jaw” po wydaniu decyzji (tj. zostały organowi ujawnione/udostępnione).

Granice postępowania wznowieniowego

Wniosek o wznowienie postępowania musi w sposób jednoznaczny i precyzyjny wskazywać konkretne fakty lub dowody, które – zdaniem strony – spełniają przesłanki z art. 240 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej. To wnioskodawca zakreśla granice przedmiotowe postępowania wznowieniowego, a zatem organ podatkowy jest związany treścią tego wniosku i obowiązany do zbadania wyłącznie wskazanych w nim okoliczności.

Postępowanie wznowieniowe nie ma charakteru nowego postępowania dowodowego. Celem tego trybu nie jest ponowna ocena całokształtu materiału dowodowego, lecz wyłącznie ustalenie, czy w sprawie zaistniała ustawowa przesłanka wznowienia w postaci ujawnienia istotnych dla sprawy nowych faktów lub dowodów nieznanych organowi w dacie wydania decyzji.

W konsekwencji organ nie może w tym trybie samodzielnie poszukiwać nowych dowodów ani uzupełniać materiału dowodowego poza zakresem wyznaczonym przez wniosek strony – jego zadaniem jest jedynie ocena, czy wskazane przez podatnika okoliczności spełniają przesłanki określone w art. 240 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej.

Wsparcie ze strony Accace

Uchwała II FPS 3/25 NSA jednoznacznie potwierdza, że wiedza strony o dowodach/okolicznościach nie wyklucza wznowienia na jej wniosek, jeśli materiał tennie był znany organowi w chwili wydania decyzji i spełnia pozostałe warunki ustawowe. To rozstrzygnięcie porządkuje praktykę, wzmacnia pozycję podatnika oraz zbliża stosowanie art. 240 § 1 pkt 5 do jego literalnego brzmienia i zasad ogólnych postępowania.

Nasz zespół ekspertów wspiera podatników w analizie spraw zakończonych decyzją ostateczną – zarówno pod kątem przesłanki z art. 240 Ordynacji podatkowej, jak i innych trybów nadzwyczajnych. Pomagamy w audycie, sformułowaniu argumentacji oraz przygotowaniu skutecznego wniosku o wznowienie postępowania.

Bartłomiej Baran

Senior Tax Consultant

Skontaktuj się z nami

Jakub Czerski

Tax Director

Skontaktuj się z nami