Transakcja z kontrahentem wykreślonym z rejestru podatników – czy nabywca może odliczyć VAT?

Od 2017 roku organy podatkowe mają możliwość wykreślenia podmiotu z rejestru podatników VAT bez wydawania decyzji (np. w sytuacji składania przez podatnika przez 6 miesięcy „zerowych” deklaracji), a liczba wykreślonych podmiotów przekroczyła już 50.000. Jednocześnie na podstawie analizy przesyłanych do urzędów plików JPK-VAT, organ podatkowy może stwierdzić, że w deklaracji ujęta została faktura od wykreślonego kontrahenta i, powołując się na brak prawa do odliczenia podatku VAT z faktur wystawionych przez podmiot nieistniejący, uznać, że podatnik nie miał prawa do odliczenia podatku VAT wskazanego na tej fakturze. Powstaje więc pytanie, czy faktycznie w takiej sytuacji organy mogą kwestionować prawo do odliczenia VAT z takiej faktury.

Jako podstawę odmowy uznania prawa do odliczenia podatku z tytułu zakupu towarów lub usług od niezarejestrowanego podatnika VAT organy podatkowe wskazują art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: „ustawy VAT”). Zgodnie z tym przepisem, faktury i dokumenty celne nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego w przypadku, gdy sprzedaż została udokumentowana fakturami wystawionymi przez podmiot nieistniejący. Przepis ten dotyczy więc sytuacji, gdy fakturę wystawił podmiot fikcyjny, i nie obejmuje przypadków, w których sprzedaży dokonał podmiot istniejący, lecz wykreślony z listy podatników VAT lub w ogóle niezarejestrowany jako taki podatnik. Zatem kwestionowanie przez organy podatkowe prawa do odliczenia podatku VAT z faktur wystawionych przez podmiot istniejący, lecz wykreślony z rejestru podatników VAT nie znajduje podstaw prawnych.

Problem prawa do odliczenia podatku VAT od faktur wystawionych przez podmiot niezarejestrowany trafił też przed Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: „TSUE”). Sprawa, którą zajmie się TSUE dotyczy rumuńskiego podatnika – spółki SC Paper Consult SRL, która odliczyła VAT z faktur wystawionych przez podmiot wykreślony z rejestru podatników VAT z powodu nieskładania deklaracji podatkowych (sprawa C-101/16). TSUE przeanalizuje, czy  odmowa prawa do odliczenia podatku VAT w sytuacji, gdy fakturę wystawił nieaktywny podatnik jest zgodna z unijną dyrektywą.

Z opinii Rzecznika Generalnego Paola Mengozziego w tej sprawie wynika, że rozwiązania przyjęte przez rumuńskie prawo są zbyt restrykcyjne i naruszają zasadę neutralności VAT. Rzecznik Generalny zwrócił uwagę, że naruszenie wymogów formalnych może przełożyć się na odebranie prawa do odliczenia podatku jedynie w dwóch przypadkach:

• gdy naruszenie to uniemożliwiłoby stwierdzenie, czy transakcja rzeczywiście miała miejsce;
• gdy spółka wiedziała lub podejrzewała, że mogło dojść do oszustwa podatkowego.

W przypadku oszustwa podatkowego popełnionego przez kontrahenta, nabywca może  zachować prawo do odliczenia podatku naliczonego udowodniając, że działał w dobrej wierze z zachowaniem zasad należytej staranności. Natomiast niezachowanie przezorności i brak dobrej wiary naraża podatnika na zakwestionowanie prawa do odliczenia podatku VAT przez organy podatkowe.

Pragniemy wskazać, że choć opinia Rzecznika nie jest wiążąca dla sędziów TSUE, rzadko zdarza się, aby Trybunał orzekł w inny sposób, niż zaproponowany przez Rzecznika. Pozostaje zatem trzymać kciuki za rozstrzygnięcie zgodne z zaproponowanym przez Rzecznika we wspomnianej opinii, gdyż będzie ono miało istotny wpływ na uprawnienia polskich podatników.

Ze względu na masowe wykreślanie firm z rejestru podatników VAT, w ostatnim czasie ryzyko otrzymania faktury od takiego dostawcy znacznie wzrosło. Mając na uwadze podejście organów skarbowych do tego typu sytuacji, istotnie wzrosło również ryzyko kwestionowania prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego z faktury wystawionej przez podmiot wykreślony. W związku z tym, przedsiębiorcy powinni rozważyć przygotowanie i wprowadzenie odpowiednich procedur weryfikacji kontrahentów, których wdrożenie może znacznie ograniczyć ryzyko zakwestionowania rozliczeń VAT przez organy podatkowe.

Jeśli jesteście Państwo zainteresowani opracowaniem i wdrożeniem procedury zarządzania ryzykiem podatkowym prosimy o kontakt.