Po wielu latach jest nadzieja na zakończenie sporu z ZUS dotyczącego podleganiu pod obowiązkowe ubezpieczenie społeczne wspólników dwuosobowych spółek z o.o. Zdaniem wspólników dwu- i wieloosobowych spółek z o.o., sprzedaż choćby 1% udziałów w spółce powodowała, że spółka przestawała być jednoosobowa, a dominujący wspólnik nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Natomiast ZUS uważał, że podział udziałów w stosunku 99/1 był iluzoryczny i spółka powinna była być traktowana jako jednoosobowa, a dominujący wspólnik powinien podlegać ubezpieczeniom społecznym.

Warto podkreślić, że orzecznictwo sądów w tej sprawie nie było do tej pory jednolite. Wszystko może jednak zmienić 3-osobowa uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2024 roku (sygn. III UZP 8/23).

Tło sporu pomiędzy wspólnikami dwuosobowych spółek z o.o. a ZUS

Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa o sus) w art. 8 ust. 6 pkt 4 określa, że ubezpieczeniom społecznym podlega wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. Przedsiębiorcy interpretowali przepisy literalnie i stali na stanowisku, że posiadając nawet 99% udziałów, przy 1% udziale drugiego wspólnika, nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu. Organ rentowy z kolei stał na stanowisku, że spółkę można traktować jako spółkę jednoosobową także wtedy, gdy udział drugiego wspólnika (wspólników) jest symboliczny i iluzoryczny. Zdaniem ZUS, posiadanie 1% udziałów nie stanowi o rzeczywistym udziale drugiego wspólnika.

Praktyka wypracowała „bezpieczny” podział udziałów, aby nie powstało ryzyko uznania przez organ rentowy spółki z o.o. za spółkę jednoosobową. Podział ten ukształtował się na poziomie 90% udziałów do 10% udziałów na rzecz wspólnika dominującego. Warto dodać, że w niektórych przypadkach taki podział również był kwestionowany przez organy rentowe.

Dominujący wspólnik sp. z o.o. a składki ZUS – opis sprawy

Sprawa, która zakończyła się wydaniem omawianej uchwały, rozpoczęła się od decyzji wydanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie, w której ZUS stwierdził, że przedsiębiorca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, ponieważ posiadał 99% udziałów w spółce spółki z o.o. i powinien być traktowany jako jednoosobowy wspólnik spółki z o.o. podlegający obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił odwołanie od tej decyzji, wobec czego zainteresowany złożył apelację i to Sąd Apelacyjny w Lublinie zwrócił się z poniższym pytaniem do Sądu Najwyższego:

„Czy wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 procent udziałów zapewniających mu możliwość swobodnego kształtowania treści uchwał na zgromadzeniu wspólników i podejmowania decyzji dotyczących działalności spółki podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych?”

Uchwała Sądu Najwyższego z 21 lutego 2024 roku

Sąd Najwyższy, w składzie 3-osobowym, podjął uchwałę, w której wskazał:

„Wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 procent udziałów nie podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2023 r., poz. 1230)”

Sąd Najwyższy wyjaśnił, że zapis z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o sus obejmujący „wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością” odnosi się tylko od do wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. w rozumieniu kodeksu spółek handlowych, czyli spółki kapitałowej, której wszystkie udziały albo akcje należą do jednego wspólnika, albo akcjonariusza.

Punkt ciężkości pytania to kwestia, czy niewielka różnica dzieląca wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. i wspólnika dwuosobowej spółki z o.o. posiadającego 99/100 udziałów w spółce, jest na tyle nieznacząca, że pozwala na objęcie go ubezpieczeniami społecznymi na podstawie art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy sus.

Zdaniem Sądu odpowiedź jest negatywna i nie może być inna. Nie ma znaczenia aspekt ekonomiczny i podmiotowe znaczenie dominującego udziału w spółce z o.o., ponieważ ubezpieczeniom społecznym nie podlega spółka, a tylko wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. Tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym obejmuje tylko wspólnika jednoosobowej spółki z o.o., a więc nie wspólnika w dwuosobowej spółce z o.o., nawet gdy jest właścicielem niemal wszystkich udziałów w spółce.

Na koniec warto dodać, że Sąd wskazał, iż ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych ściśle określa, kto podlega ubezpieczeniom społecznym. Nie można tworzyć nowych tytułów ani rozszerzać grupy osób objętych ubezpieczeniem, jeśli nie ma to podstawy w ustawie. Decydujący jest stan prawny, a nie faktyczny, czyli to, czy dana sytuacja jest korzystna dla wspólnika w spółce z o.o. lub systemu ubezpieczeń społecznych. O podleganiu ubezpieczeniom społecznym decyduje ustawodawca.

Znaczenie najnowszej uchwały SN ws. ubezpieczenia społecznego wspólników dwuosobowych spółek z o.o.

Sąd Najwyższy w wydanej uchwale jednoznacznie opowiedział się po stronie dominujących wspólników dwu- i wieloosobowych spółek z o.o. Dodatkowo w uzasadnieniu do wyroku wskazał, że w ostatnim czasie utrwaliła się jednolita wykładnia stanowiąca, że art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o sus obejmuje jedynie wspólnika jednoosobowej spółki z o.o.

Wydana uchwała jest mocnym argumentem po stronie wspólników potwierdzającym, że tylko wspólnicy jednoosobowej spółki z o.o., czyli takiej której wszystkie udziały należą do jednego wspólnika, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Posiadanie 99% udziałów spółki z o.o. nie może być uznawane za bycie wspólnikiem jednoosobowej spółki z o.o. tylko z powodu posiadania tak przeważającej ilości udziałów. Co to oznacza dla wspólników? Możliwość ponownego otwarcia zakończonych prawomocnie postępowań i domagania się od ZUS zwrotu niesłusznie pobranych składek oraz odsetek.

Pozostaje jedynie czekać na dostosowanie stanowiska ZUS w wydawanych decyzjach dla dominujących wspólników sp. z o.o. do opisanej uchwały Sądu Najwyższego.

Źródło: https://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia3/iii%20uzp%208-23.pdf

Marcin Szczerbiński

Senior Tax Consultant

Skontaktuj się z nami

Jakub Czerski

Senior Tax Manager

Skontaktuj się z nami