Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej rozstrzygnie kwestię, która może pomóc ujednolicić zagadnienie opodatkowania polskich spółek osobowych. Mowa o problemie podatku od czynności cywilnoprawnych w przypadku przekształcenia spółki komandytowej w jawną. Pytanie prejudycjalne do Trybunału skierował Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. akt III FSK 1234/22).

Tło sprawy

TSUE zastanawia się nad zagadnieniem, które zapoczątkował spór polskiej spółki z fiskusem w sprawie nadpłaty podatku PCC pobranego przy przekształceniu. Spółka podniosła, iż zgodnie z ustawą o podatku od czynności cywilnoprawnych [1], przekształcenie jest uważane za zmianę umowy spółki, opodatkowaną PCC, jeśli prowadzi do zwiększenia majątku spółki osobowej lub podwyższenia kapitału zakładowego spółki kapitałowej. W tym przypadku zdaniem podatnika, takie zwiększenie majątku nie nastąpiło. Organ podatkowy odmówił zwrotu podatku. W jego opinii, zwiększenie majątku może być rozumiane jako przysporzenie powstałe w wyniku przekształcenia – czyli nadwyżka wartości wkładów wnoszonych do spółki jawnej nad wartością wkładów wniesionych do spółki komandytowej (uprzednio opodatkowanych). Taką samą wykładnię przyjął później Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wlkp. [2] oddalając skargę spółki.

Sporna wykładnia

Głębszej analizy co do pojęcia wkładów dokonał NSA.

Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych [3], majątek spółki jawnej (oraz komandytowej) obejmuje:

• wszelkie mienie wniesione jako wkład, lub
• mienie nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.

Nieskomplikowana wydaje się kwestia wkładów wspólników – te, które zostały wniesione do spółki przekształcanej, przechodzą do spółki przekształconej jako element jej majątku. Jeśli ich wartość przewyższa wartość już opodatkowanych wkładów, to ta nadwyżka stanowi podstawę opodatkowania PCC.

Problem pojawia się przy majątku, który spółka wypracowała w czasie swojego funkcjonowania. Pogląd utrwalony w orzecznictwie sądów administracyjnych zakłada, że cały majątek spółki przekształcanej stanowi wkład do spółki przekształconej, przez co również on podlega PCC. Jednakże mienie nabyte przez samą spółkę w trakcie jej działalności jest jej własnością, co rodzi wątpliwość czy wspólnicy mogą je wnosić jako wkład.

Naczelny Sąd Administracyjny nie podjął planowanej uchwały w tej sprawie ani nie rozpatrzył zagadnienia merytorycznie w powiększonym składzie sędziowskim. Zadecydował natomiast o skierowaniu pytania prejudycjalnego do europejskiego Trybunału.

Na tle dyrektywy

NSA przyjął zgoła odmienne podejście do rozpatrywanego przypadku niż wcześniejsze instytucje, analizując problem z innej perspektywy – koncentrując się na kwalifikacji spółki jawnej w świetle wykładni prawa Unii Europejskiej. Dyrektywa 2008/7/WE [4] przewiduje bowiem uprawnienie dla państw członkowskich do zdecydowania, czy wyłączeniu z opodatkowania podlegają czynności restrukturyzacyjne z udziałem spółek kapitałowych. NSA argumentował, że konstrukcja polskiej spółki jawnej może warunkować uznanie jej za spółkę kapitałową w myśl dyrektywy.

W związku z tym NSA skierował do TSUE pytanie, czy państwo członkowskie ma dowolność w zakresie opodatkowania podatkiem kapitałowym podmiotów prowadzących działalność skierowaną na zysk.

Co już wiemy

Sprawy o podobnym zabarwieniu już trafiały na wokandę TSUE. Orzeczenie zapadło m.in. w sprawie C-357/13 [5] – Trybunał stwierdził wtedy, że polska spółka komandytowo-akcyjna jest uznawana za spółkę kapitałową na kanwie przepisów wspólnotowych.

Inaczej wygląda sytuacja w przypadku spółki komandytowej. Co prawda NSA ponad dekadę temu wskazywał na przynależność również i tej konstrukcji prawnej do grona spółek kapitałowych w rozumieniu dyrektywy, ale obecnie na nowo pojawiają się wątpliwości ze względu na obecne, nieprzychylne tej tezie stanowisko organów interpretacyjnych. Kwestia kwalifikacji spółki jawnej, będąca przedmiotem pytania prejudycjalnego, wydaje się więc dosyć niepewna i wymaga ostatecznego wyjaśnienia.

Czego można się spodziewać

TSUE podejmie się rozpatrzenia przywołanego problemu prawnego w szerokim zakresie. Możliwe, że rozstrzygnięcie skutkować będzie wyłączeniem polskich spółek jawnych spod opodatkowania PCC w zakresie czynności restrukturyzacyjnych. Otworzyłoby to drogę dla wielu podatników do żądania zwrotu nadpłat nienależnego podatku od między innymi przekształcenia czy łączenia spółek jawnych. Pobierane daniny mogą sięgać znacznych wartości ze względu na przyjmowany przez organy skarbowe pogląd, iż do podstawy opodatkowania miałby wchodzić cały majątek spółki przekształcanej.

Na szczególną uwagę zasługuje również fakt, że przekształcenia spółek komandytowych w spółki jawne zyskały w ostatnich latach na popularności. Wynika to z utraty przez spółki komandytowe statusu transparentności podatkowej – od 2021 roku stały się podatnikami CIT.

Jeśli TSUE przyjmie odmienne stanowisko, niż w orzeczeniu z 2015 roku dotyczącym spółek komandytowo-akcyjnych, opodatkowanie PCC w obrębie spółek jawnych powinno pozostać na dotychczasowym poziomie.

Wsparcie ze strony Accace

Podatek od czynności cywilnoprawnych bywa przez niektórych niedostrzegany, jednak jego prawidłowe uregulowanie jest jednym z obowiązków spoczywających na podatnikach. Serdecznie zachęcamy do kontaktu i służymy fachową pomocą oraz wsparciem dostosowanym do Państwa oczekiwań.

Julia Rucińska

Junior Tax Consultant

Skontaktuj się z nami

Jakub Czerski

Senior Tax Manager

Skontaktuj się z nami