Ustawa o fundacjach rodzinnych została przyjęta przez Sejm niemal jednogłośnie. Czym jest to rozwiązanie, że uzyskało poparcie niemal całego polskiego Sejmu? Jakie stwarza możliwości i jakie ma ograniczenia? Dla kogo będzie to szczególnie polecane rozwiązanie?

Na te wszystkie pytania odpowiemy w poniższym tekście. Warto już teraz przyjrzeć się fundacjom rodzinnym, ponieważ przepisy je wprowadzające wejdą w życie już 22 maja 2023 roku. Od tego dnia możliwe będzie założenie polskiej fundacji rodzinnej.

Czym jest fundacja rodzinna

Fundacja rodzinna jest instytucją, której celem jest gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Dodatkowo w statucie fundacji musi być wskazany szczegółowy cel jej funkcjonowania.

Można więc powiedzieć, że fundacja rodzinna ma zabezpieczać majątek rodzinny, zagwarantować ciągłość prowadzonego biznesu na pokolenia oraz zagwarantować środki określonym beneficjentom. Co więcej ma chronić wniesiony majątek przed rozdrobnieniem.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że fundacja rodzinna, jak sama nazwa wskazuje, ma chronić majątek „rodzinny”. Jednak rodziną nie musi być jedna grupa spokrewnionych osób, ale może to być kilka rodzin lub osób ze sobą powiązanych w inny sposób, które tworzą „biznesową” rodzinę.

Główne założenia

Fundacja rodzinna jest osobą prawną będącą podatnikiem CIT. Jak zostało wskazane jej celem jest m.in. gromadzenia mienia. Mienie wnoszone do fundacji należy rozumieć bardzo szeroko. Poza środkami pieniężnymi mogą to być np. przedsiębiorstwa, nieruchomości, środki transportu, antyki czy dzieła sztuki.

Fundacja rodzinna podlega wpisowi do rejestru fundacji rodzinnych. Może być założona przed notariuszem poprzez akt założycielski albo w drodze testamentu.

Fundatorem fundacji może być wyłącznie osoba fizyczna. Warto podkreślić, że fundacja rodzinna może być założona przez więcej niż jedną osobę, także przez osoby niespokrewnione.

Beneficjentami fundacji rodzinnej mogą być wyłącznie osoby fizyczne (w tym fundator) oraz Organizacje Pożytku Publicznego (OPP). W przypadku beneficjentów również nie ma wymogu pokrewieństwa między fundatorem a beneficjentem.

Warto dodać, że jedynie od fundatora zależy określenie kto będzie beneficjentem fundacji. Możliwe jest również wskazanie warunków jakie musi dana osoba spełnić, aby otrzymywać świadczenia z fundacji – np. uzyskanie określonego wieku czy ukończenie jednej ze wskazanych uczelni.

Ustawodawca określił wartość majątku jaka musi być wniesiona do funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej. Jest to nie mniej niż 100 tys. zł.

Organami fundacji rodzinnej są zarząd, rada nadzorcza (obowiązkowa przy ponad 25 beneficjentach) oraz zgromadzenie beneficjentów. Znacząca jest możliwość określenia w statucie funkcji oraz zasad funkcjonowania rady nadzorczej oraz zgromadzenia beneficjentów. Pozwala to dopasować zakres działań organów fundacji do danej sytuacji rodzinnej oraz planów na przyszłość fundacji.

Prowadzenie działalności gospodarczej

Celem fundacji rodzinnych ma być nie tylko zabezpieczenie majątku, ale także zarządzanie nim i pomnażanie go. Z tego też względu fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą, jednak tylko w zakresie:

• Zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia (ograniczenie nie dotyczy udziałów, akcji i innych praw o podobnym charakterze);
• Najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie
• Przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach
• Nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze
• Udzielania pożyczek:
  1. Spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje
  2. Spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik
  3. Beneficjentom
• Obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej
• Produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu (w prowadzonym gospodarstwie rolnym)
• Gospodarki leśnej (w prowadzonym gospodarstwie rolnym).

Opodatkowanie

Założenie fundacji jest neutralne podatkowo, co oznacza brak podatku dla wnoszonego majątku do fundacji oraz jego przyrostu. Co więcej fundacje rodzinne są, co do zasady, objęte zwolnieniem od podatku dochodowego od osób prawnych. Oznacza to, że przykładowo środki otrzymane przez fundacje z dywidend, zbycia akcji i udziałów, z najmu i dzierżawy, czy też odsetki od udzielonych pożyczek nie podlegają opodatkowaniu. Pozwala to na pomnażanie majątku fundacji bez obowiązku zapłaty podatku dochodowego.

Tylko w zakresie w jakim fundacja rodzinna prowadzi działalność gospodarczą wykraczającą poza zakres wskazany powyżej stawka podatku wynosi 25% podstawy opodatkowania. Jest to sankcyjna stawka podatku, która ma zabezpieczyć przed prowadzeniem działalności przez fundacje rodzinne w zakresie innym niż wskazanym przez ustawodawcę.

Opodatkowane jest dopiero przekazanie świadczeń beneficjentom przez fundację rodzinną. W takim przypadku fundacja rodzinna staje się płatnikiem podatku CIT, a stawka podatku wynosi 15%.

Beneficjenci otrzymujący świadczenie z fundacji zasadniczo również są opodatkowani tylko podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Stawka podatku wynosi również 15%. Jednak ustawodawca przewidział zwolnienie od podatku dochodowego świadczeń fundacji na rzecz fundatora oraz beneficjentów, którzy są członkami jego najbliższej rodziny (tzw. „grupy zero”).

Oznacza to, że podwójne opodatkowanie (15% podatku po stronie fundacji rodzinnej oraz 15% podatku po stronie beneficjenta) obejmie tylko wypłatę świadczeń dla beneficjentów spoza najbliższej rodziny. W przypadku wypłat świadczeń na rzecz beneficjentów z najbliżej rodziny opodatkowanie będzie jedynie po stronie fundacji rodzinnej (15% podatku).

Do najbliższej rodziny zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę.

Opodatkowanie wystąpi również w przypadku rozwiązania fundacji rodzinnej. W takim wypadku  stawka podatku również wyniesie 15%. Opodatkowane będzie wydanie beneficjentom mienie pomniejszone jednak o wartość podatkową mienia wniesionego przy założeniu fundacji rodzinnej.

Należy podkreślić, że pomimo zwolnienia z podatku CIT fundacje rodzinne objęta są podatkiem od przychodów z budynków, jeżeli fundacja ta jest właścicielem nieruchomości o wartości przekraczającej 10 mln zł.

Dodatkowo na ten moment przepisy nie zezwalają na łączenie fundacji rodzinnej z tzw. estońskim CIT-em. Zarówno fundacja rodzinna nie będzie mogła być wspólnikiem spółki korzystającej z tzw. estońskiego CIT-u, jak i fundator lub beneficjent fundacji rodzinnej nie będą mogli być wspólnikami spółki korzystającej z tzw. estońskiego CIT-u.

Spadki

Wraz z wprowadzeniem do porządku prawnego regulacji dotyczących fundacji rodzinnych znowelizowano przepisy określające zasady ustalania zachowku.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że przy obliczaniu zachowku nie będzie doliczać się do spadku funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej wniesionego przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku. Co więcej wypłaty, które będą dokonywane z fundacji rodzinnej na rzecz beneficjenta, który będzie uprawniony jednocześnie do zachowku, będą zaliczane na poczet tego zachowku.

Zostało również w określonych przypadkach dopuszczone rozłożenie zachowku na raty, odroczenie terminy jego płatności, czy jego obniżenie.

Planowane zmiany

Na koniec warto dodać, że planowana jest nowelizacja przepisów o fundacji rodzinnej. Zmiany mają zostać uchwalone przed 22 maja 2023 r. Najważniejsze planowane zmiany to:

• Umożliwienie fundatorom i beneficjentom fundacji rodzinnej bycia wspólnikami w spółkach korzystających z tzw. estońskiego CIT-u (przy czym nadal sama fundacja rodzinna nie będzie mogła być wspólnikiem spółki korzystającej z tzw. estońskiego CIT-u)
• Obniżenie stawki podatki PIT do 10% dla beneficjentów spoza tzw. „grupy zero”
• Świadczenia w postaci ukrytych zysków, których definicja ma zostać dodana do ustawy, zostaną opodatkowane 15% podatkiem CIT
• Finansowanie udzielone, bezpośrednio jak i pośrednio, przez Fundacje rodzinne będzie wyłączone z ograniczeń wynikających z art. 15c ustawy o CIT
• Wprowadzone zostaje opodatkowanie przychodów z najmu i dzierżawy, której przedmiotem jest przedsiębiorstwo, zorganizowana część przedsiębiorstwa lub składniki majątku służące prowadzeniu działalności gospodarczej przez fundatora, beneficjenta lub podmioty z nimi powiązane (będzie miała zastosowanie tylko standardowa stawka 19% CIT)
• Fundacja rodzinna utraci prawo do zwolnienia z podatku CIT w całości, jeśli nie zostanie wpisana do rejestru w przeciągu 6 miesięcy od daty jej powstania (będzie miała zastosowanie standardowa stawka 19% CIT).

Wsparcie ze strony Accace

Fundacja rodzinna powinna być dopasowana indywidualnie do danej „rodziny”. Powinna uwzględniać rodzaj posiadanego majątku, sytuacje rodzinną oraz plany na przyszłość rodziny i to w kontekście wielu pokoleń.

Z przyjemnością pomożemy zweryfikować czy dla Państwa fundacja rodzinna jest dobry i opłacalnym rozwiązaniem oraz pomożemy w jej założeniu uwzględniając Państwa indywidualną sytuację.

Podstawa prawna: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230000326

Marcin Szczerbiński

Senior Tax Consultant

Skontaktuj się z nami