Przeciwdziałanie zjawisku zatorów płatniczych – zmiany od 1 stycznia 2020 roku

Zatory płatnicze oznaczają opóźnienia w realizacji płatności faktur przyczyniające się do zaburzenia płynności finansowej uczestników obrotu, co w konsekwencji może prowadzić nawet do ich upadłości. Piętrzące się na polskim rynku problemy z opóźnianiem płatności nie uszły uwadze ustawodawcy. Dostrzeżono, iż problem dotyczy szczególnie transakcji, których jedną ze stron jest podmiot posiadający status dużego przedsiębiorcy, a drugą ten o zazwyczaj mniej znaczącej pozycji rynkowej, czyli mikro, mały i średni przedsiębiorca. Mikro, mali i średni przedsiębiorcy – czyli czyje interesy zabezpiecza ustawa.

Powyżsi przedsiębiorcy to wszyscy ci, którzy zatrudniają mniej niż 250 pracowników oraz pomimo mniejszej liczby zatrudnionych nie przekroczyli poniższych kryteriów finansowych:

1) roczny ich obrót nie przekracza 50 milionów euro,
2) ich całkowity bilans roczny nie przekracza 43 milionów euro.

Nowa ustawa

Z początkiem tego roku do polskiego systemu prawnego weszła nowa ustawa z dnia 19 lipca 2019 roku w sprawie zmiany niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych (Dz.U. poz. 1649). Wprowadzone w niej przepisy zmieniły kilka obowiązujących aktów prawnych, w tym między innymi kodeks postępowania cywilnego, ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji czy ustawę o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

Kluczowe zmiany

1. Pojęcie transakcji asymetrycznej. Nowe terminy płatności.

Transakcja asymetryczna to transakcja, w której wierzycielem jest mikro, mały lub średni przedsiębiorca (MŚP), a dłużnikiem – duży przedsiębiorca. Dłużnik będący dużym przedsiębiorcą ma obowiązek złożenia, drugiej stronie transakcji handlowej, oświadczenia o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy. Oświadczenie składa się w formie, w jakiej jest zawierana transakcja handlowa, najpóźniej w momencie jej zawarcia. Sankcją za niezłożenie oświadczenia jest grzywna w wysokości do 5 tys. zł. Maksymalny termin płatności w przypadku transakcji asymetrycznych wynosi 30 dni. Ten sam termin obowiązuje również przy płatnościach dokonywanych przez podmioty publiczne. Nie dotyczy to podmiotów leczniczych. Omawiana ustawa nie wpłynęła jednak na transakcje symetryczne, których kontrahenci mogą ustalić termin dłuższy niż 60 dni, jeżeli nie powoduje to rażącej nieuczciwości względem wierzyciela.

2. Koszt opóźnienia

W przypadku transakcji handlowych (z wyjątkiem tych, dokonywanych przez podmioty lecznicze) odsetki za opóźnienie podwyższono o 2 punkty procentowe. Od 1 stycznia 2020 r. wysokość odsetek wynosi sumę stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 10 punktów procentowych. Wysokość rekompensaty kosztów windykacji, która dotychczas wynosiła 40 euro uległa zmianie i została zróżnicowana w zależności od wysokości niezapłaconej w terminie wierzytelności, i wynosi obecnie:

a) 40 euro – gdy wartość należności nie przekracza 5 tys. zł;
b) 70 euro – gdy wartość należności jest wyższa niż 5 tys. zł, ale niższa niż 50 tys. zł;
c) 100 euro – gdy wartość należności jest równa lub wyższa sumie 50 tys. złotych.

Ponadto, od 1 stycznia 2020 roku powyższymi rekompensatami nie można handlować.

3. Odstąpienie lub wypowiedzenia umowy przy opóźnieniu powyżej 120 dni

Jeżeli w transakcji symetrycznej strony ustalą termin zapłaty przekraczający 4 miesiące, mimo że przepisy przewidują termin 60-dniowy, wówczas wierzycielowi przysługuje prawo do odstąpienia od umowy.

4. Postępowanie przed sądem

Wierzyciel ma prawo dochodzenia przed sądem tak zwanej rażącej nieuczciwości praktyk, co jest możliwe w terminie 3 lat od dnia zakończenia wykonywania umowy. Od teraz to na dłużniku spoczywa ciężar dowodu, że termin zapłaty dłuższy niż 60 dni liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, nie jest rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela. Ponadto, wprowadzono nieważność zrzeczenia się roszczenia o ustalenie, że termin zapłaty jest wobec wierzyciela nieuczciwy.

5. Dodatkowe uprawnienia Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Postępowanie w sprawie nadmiernego opóźniania.
Postępowanie w sprawie nadmiernego opóźniania UOKiK wszczyna z urzędu lub w wyniku zawiadomienia.

Jeżeli w przeprowadzonym postępowaniu potwierdzono, że doszło do nadmiernego opóźniania przy spełnianiu świadczeń pieniężnych, prezes UOKiK nałoży na przedsiębiorcę karę. Nadmierne opóźnianie występuje, gdy w okresie kolejnych trzech miesięcy suma wartości świadczeń niezapłaconych lub zapłaconych już po terminie przez danego przedsiębiorcę wynosi co najmniej 2 mln zł.

Na wysokość jednostkowej kary wpływają:

a) wartość niespełnionego w terminie świadczenia,
b) liczba dni opóźnienia w jego zapłacie,
c) wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych ustalanych na dzień wydania decyzji.