Klauzula przeciw unikaniu opodatkowania wchodzi w życie 15 lipca 2016 r. | News Flash

15 lipca 2016 r. wejdą w życie przepisy nowelizujące Ordynację podatkową oraz inne ustawy, wprowadzające klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania. Przepisy te różnią się od dotychczas obowiązującego art. 199a Ordynacji podatkowej m.in. tym, że przewidziano w nich szerszy zakres zastosowania. W założeniu nowe przepisy miały zapobiec tzw. nadużyciu prawa przez podatników, jednak w praktyce mogą nieść ze sobą niepewność także dla podatników dokonujących restrukturyzacji działalności lub innych znaczących transakcji.

Przepisy nowego Działu IIIa Ordynacji podatkowej wprowadziły definicję unikania opodatkowania. Unikanie opodatkowania polega na dokonywaniu czynności w sposób sztuczny, przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej. Korzyścią podatkową jest:

1) niepowstanie zobowiązania podatkowego, odsunięcie w czasie powstania zobowiązania podatkowego lub obniżenie jego wysokości albo powstanie lub zawyżenie straty podatkowej;

2) powstanie nadpłaty lub prawa do zwrotu podatku albo podwyższenie kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku.

Samo uzyskanie korzyści nie jest wystarczającą przesłanką zastosowania wspomnianych przepisów. Musi być to korzyść sprzeczna w danych okolicznościach z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej.

Jeśli czynność spełnia wszystkie wymienione warunki, dokonanie jej nie skutkuje osiągnięciem zamierzonej korzyści podatkowej.

Skutki nowej regulacji

Nowe przepisy stopniują skutki ich zastosowania w zależności od tego czemu służyła czynność. Inny skutek wystąpi, jeśli uzyskanie korzyści podatkowej było głównym ale nie jedynym celem dokonania czynności. Inny skutek przyniesie stosowanie przepisów, jeśli uzyskanie korzyści było jedynym celem dokonania czynności.

W pierwszej grupie czynności skutki podatkowe czynności określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki mógłby zaistnieć, gdyby dokonano czynności odpowiedniej. Nowelizowane przepisy wprowadziły koncepcję czynności odpowiedniej. Jest to czynność, której podmiot mógłby w danych okolicznościach dokonać, jeżeli działałby rozsądnie i kierował się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej. Podatnik może wskazać w toku postępowania podatkowego czynność odpowiednią. W takiej sytuacji organ podatkowy określi skutki podatkowe na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki zaistniałby, gdyby dokonano takiej czynności.

Natomiast w przypadku, gdy okoliczności wskazują, że osiągnięcie korzyści podatkowej było jedynym celem dokonania czynności, skutki podatkowe określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki zaistniałby, gdyby czynności nie dokonano. Czynność uznaje się za podjętą przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, gdy pozostałe cele ekonomiczne lub gospodarcze czynności, wskazane przez podatnika, należy uznać za mało istotne. Niestety wspomniany przepis jest nieprecyzyjny. Jego wadą jest to, że nie określa kryteriów pozwalających stwierdzić, że cele ekonomiczne lub gospodarcze były mało istotne.

Kiedy klauzula nie ma zastosowania

Przepisy dotyczące pominięcia skutków czynności nie mają zastosowania w przypadku, gdy:

1) korzyść podatkowa lub suma korzyści podatkowych osiągniętych przez podatnika nie przekracza w okresie rozliczeniowym 100 000 zł. W przypadku podatków, które nie są rozliczane okresowo, korzyść podatkowa nie może przekroczyć 100 000 zł.;

2) podatnik uzyskał opinię zabezpieczającą (lub mimo złożenia wniosku nie uzyskał jej w przepisowym terminie) – w zakresie objętym opinią, do dnia doręczenia uchylenia lub zmiany opinii zabezpieczającej;

3) czynność dotyczy podatku VAT oraz opłat lub niepodatkowych należności budżetowych. W przypadku podatku VAT zastosowanie mają osobne przepisy Ustawy o VAT;

4) zastosowanie innych przepisów prawa podatkowego pozwala na przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania.

Znowelizowane przepisy Ordynacji podatkowej zawierają przepisy wykonawcze dotyczące stosowania klauzuli przeciw unikaniu opodatkowania. Przepisy te określają m.in. tryb wydawania decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego przez Ministra Finansów. Jednocześnie przepisy wprowadziły narzędzie mogące zabezpieczyć podatnika przed potraktowaniem dokonywanych przez niego czynności jako unikania opodatkowania. W tym celu podatnik może wystąpić o wydanie opinii zabezpieczającej, która potwierdzałaby, że czynność nie jest unikaniem opodatkowania. Wniosek może dotyczyć zarówno czynności już dokonanej, jak i planowanej. Jednakże wymagania formalne dotyczące wniosku o opinię, wysokość opłaty od wniosku wynosząca 20 000 zł., a także 6-miesięczny termin na wydanie opinii, utrudniają korzystanie z tego zabezpieczenia.

Klauzula w VAT

Równocześnie z wprowadzeniem nowych przepisów do Ordynacji podatkowej, znowelizowano Ustawę o VAT dodając do niej tzw. małą klauzulę unikania opodatkowania. Jest ona oparta na koncepcji nadużycia prawa. Przez nadużycie prawa rozumie się dokonanie czynności, która pomimo spełnienia warunków formalnych ustanowionych w przepisach ustawy o VAT, miała zasadniczo na celu osiągnięcie korzyści podatkowych, których przyznanie byłoby sprzeczne z celem, któremu służą te przepisy. W przypadku wystąpienia nadużycia prawa dokonane czynności, wywołują jedynie takie skutki podatkowe, jakie miałyby miejsce w przypadku odtworzenia sytuacji, która istniałaby w braku czynności stanowiących nadużycie prawa.